H Σύναξιςτου αγίου ενδόξου Προφήτου, Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου (7 Ιανουαρίου)
Του Πρωτοπρεσβυτέρου ΓεωργίουΔορμπαράκη
«Παραλάβαμε εξαρχής και με φωτισμό Θεούνα εορτάζουμε την επομένη των αγίων Θεοφανείων τη Σύναξη του πανιέρου Προφήτου,Προδρόμου και Βαπτιστού, διότι διακόνησε το μυστήριο του θείου βαπτίσματος.Συντάσσεται η εορτή αυτή και με τις άλλες πανηγύρεις του αγίου Ιωάννου, ώστε ναμην αφήσουμε στη σιωπή τίποτε από τα θαύματα εκείνου. Την ίδια ημέρα θυμόμαστεκαι τη μεταφορά της πάντιμης χειρός του αγίου Ιωάννου προς τη Βασιλίδα τωνπόλεων, που έγινε ως εξής: Στην πόλη Σεβαστή, στην οποία λέγεται ότι είχεθαφτεί το σώμα του Προδρόμου, έφτασε ο ευαγγελιστής Λουκάς, ο οποίος πήρε τοδεξί χέρι του προφητικού εκείνου σώματος και το πήγε στην πόλη του τηνΑντιόχεια. Το χέρι του Προδρόμου επιτελούσε εκεί πάμπολλα θαύματα, μεταξύ τωνοποίων και το παρακάτω. Υπήρχε κάποιοςδράκος, ένα τεράστιο ερπετό, που φώλιαζε στα όρια της πόλεως, το οποίο οικάτοικοί της και οι ειδωλολάτρες το τιμούσαν με ετήσια θυσία. Όταν ήλθε οκαιρός, κληρώθηκε κάποιος από τους χριστιανούς να προσφέρει στο θηρίο το μικρότου κορίτσι. Διότι ο δράκος αυτός έβγαινε έρποντας έξω από τη φωλιά του,παρουσιάζοντας ένα ανέλπιστο θέαμα, και με το τεράστιο ανοιχτό στόματου δεχόταν το θύμα και το κατασπάρασσε με τα δόντια του.
Για τον λόγο αυτό οπατέρας της κόρης εκλιπαρούσε με στεναγμούς τον Θεό και τον Πρόδρομο νααπαλλάξει την κόρη του από τον πικρό θάνατο. Οπότε σοφίζεται το εξής: Ζητάει ναπροσκυνήσει το άγιο χέρι του Προδρόμου. Και την ώρα που το ασπαζόταν, κρυφάκόβει με τα δόντια του τον αντίχειρα από τα δάκτυλα και βγαίνει από τον ναόέχοντας πετύχει τον σκοπό του. Λοιπόν, όταν έφτασε η ημέρα της θυσίας καιπαρευρισκόταν ο λαός για να δει το θέαμα, προσέρχεται ο πατέρας φέρνοντας τηνκόρη του. Πλησίασε το φοβερό ερπετό, κι όταν το είδε να χάσκει και να ζητά τοθύμα του, εξακόντισε μέσα στον φάρυγγά του το ιερό δάκτυλο, γεγονός που επέφερεαμέσως τον θάνατο του ερπετού. Όταν έγιναν αυτά, ο μεν πατέρας επέστρεψε μεζωντανή την κόρη του, διηγούμενος την παράδοξη λύτρωσή της, το δε πλήθος τουλαού με έκπληξη για το μεγάλο θαύμα ανέπεμπε ευχαριστίες στον Θεό και τονΠρόδρομο, ενώ έκτισε και μέγιστο ναό προς τιμήν του Προδρόμου. Λέγεται δε, ότικατά την εορτή της Υψώσεως του τιμίου Σταυρού ανυψώνεται αυτό το τίμιο χέρι απότον αρχιερέα, ενώ κατά την ανύψωση άλλοτε εκτείνεται και άλλοτε συστέλλεται. Κιόταν εκτείνεται σημαίνει ότι θα υπάρχει ευφορία καρπών, ενώ όταν συστέλλεται,θα υπάρχει αφορία και φτώχεια. Γι’ αυτό και πολλοί από τους κατά καιρούςβασιλείς επιθύμησαν να κατάσχουν το ιερό χέρι του Προδρόμου, κατεξοχήν δε οΚωνσταντίνος και ο Ρωμανός από τους Πορφυρογέννητους. Λοιπόν, και ενώ αυτοίβασίλευαν, κάποιος διάκονος της Εκκλησίας των Αντιοχέων, που ονομαζόταν Ιώβ,ζήτησε και πήρε μαζί του το τίμιο χέρι του Προδρόμου, την ώρα τηςεπιλύχνιας ακολουθίας, κατά την οποία υπάρχει συνήθεια, όπως έχει παραδοθείστους χριστιανούς, να τελούν τον αγιασμό. Το ιερό χέρι του μεγάλου προφήτη οφιλόχριστος βασιλιάς το κατασπάστηκε με πόθο και το απέθεσε στα ανάκτορα.Τελείται δε η σύναξη αυτού στο Φοράκιο».
Ησύναξη του αγίου Ιωάννου Προδρόμου δίνει αφορμή στην υμνολογία της Εκκλησίαςμας να προβάλει τη φοβερά μεγάλη προσωπικότητά του με τις πολυποίκιλες αρετέςτου. Και εν πρώτοις οι ύμνοι σημειώνουν ότι ο μακαρισμός του αγίου Ιωάννη απότην Εκκλησία συνιστά δοξολογία του ίδιου του Ιησού Χριστού. «ΠανεύφημεΠρόδρομε Χριστού…σε ευσεβώς μακαρίζοντες, Χριστόν δοξάζομεν». Διότι βεβαίως ανο άγιος Ιωάννης είναι τόσο μεγάλος στο εκκλησιαστικόστερέωμα, είναι γιατί σχετίστηκε με τον Κύριο, ως προφήτης και πρόδρομός Του,ως βαπτιστής και μάρτυράς Του. Από τον Κύριο πήρε το όποιο φως και την όποιααξία του ο Ιωάννης, με πλήρη επίγνωσή του ως προς αυτό. Γι’ αυτό και είναι ολύχνος που φανέρωσε το απαύγασμα της δόξας του Πατέρα, τον Ιησού Χριστό. «Ωςλύχνος πάσι φαίνων το της δόξης Πατρός απαύγασμα, φανέν σώματι» (Σαν λυχνάριφανέρωσες σε όλους τη λάμψη της δόξας του Πατέρα, που φάνηκε με σώμα). Και γι’αυτό επίσης η κύρια αρετή του ήταν η αρετή της ταπείνωσης, η προϋπόθεση για τηνύπαρξη της χάρης του Θεού στον άνθρωπο. Μπροστά στον Χριστό νιώθει την απέραντημηδαμινότητά του: «Ουκ ειμί ικανός, ίνα κύψας λύσαι τον ιμάντα των υποδημάτωνΑυτού». «Εγώ έχω χρείαν του υπό σου βαπτισμού και συ έρχη προς με;».
Οτονισμός του προφητικού και προδρομικού στοιχείου στον άγιο Ιωάννη αποτελεί τονπυρήνα της ποίησης των αγίων υμνογράφων του. Ο άγιος Ιωάννης στέλνεται από τον Θεό, προκειμένου να ετοιμάσει τοέδαφος της παρουσίας του Χριστού. «Τον φωτισμόν ημών, τον φωτίσαντα πάνταάνθρωπον, ιδών ο Πρόδρομος…δείκνυσιν αυτόν και λέγει τοις λαοίς∙ ίδε ολυτρούμενος τον Ισραήλ, ο ελευθερών ημάς εκ της φθοράς» (Όταν είδε ο Πρόδρομοςτον φωτισμό μας, που φώτισε κάθε άνθρωπο, τον Ιησού Χριστό, τον δείχνει καιλέγει στους λαούς: να αυτός που λυτρώνει τον Ισραήλ, αυτός που μας ελευθερώνειαπό την φθορά). «Τας τρίβους προητοίμασας του Κυρίου, βαδίσας προ προσώπου αυτούΠροφήτα» (Προετοίμασες τους δρόμους του Κυρίου, καθώς βάδισες πριν από Αυτόν,προφήτα). Το απλωμένο χέρι μάλιστα του αγίου Προδρόμου και το δάκτυλο με τοοποίο υπέδειξε τον Κύριο στους μαθητές του στον ποταμό Ιορδάνη, γίνονται τακεντρικά αντικείμενα, τα οποία χρησιμοποιεί ο υμνογράφος ήδη από την παραμονήτης εορτής των Θεοφανείων, στο δοξαστικό των ιδιομέλων της Θ΄ ώρας, για νακαταδείξει ακριβώς ότι είναι ο Πρόδρομος Κυρίου. Η ποίηση εδώ «απογειώνεται»και φθάνει σε δυσθεώρητα ύψη λυρισμού: «την χείρα σου την αψαμένην την ακήρατονκορυφήν του Δεσπότου, μεθ’ ης και δακτύλω αυτόν ημίν καθυπέδειξας, έπαρον υπέρημών, Βαπτιστά, ως παρρησίαν έχων πολλήν» (Το χέρι σου που άγγιξε τηνπανάχραντη κορυφή του Δεσπότου, και με το δάκτυλο του οποίου χεριού μαςΤον υπέδειξες, σήκωσε ψηλά για χάρη μας, Βαπτιστά, επειδή έχεις πολλή παρρησίαενώπιόν Του).
Τοπροδρομικό στοιχείο του αγίου είχε ξεκινήσει όμως από πολύ νωρίς. Ο άγιοςΠρόδρομος δεν δακτυλοδεικτούσε τον Χριστό μόνον στην έρημο ή την ώρα τουβαπτίσματος. Είχε «αναγνωρίσει» τη μεσσιανικότητά Του και την είχε μηνύσει ήδηεκ κοιλίας μητρός του. Η ώρα της επίσκεψης της Παναγίας Μητέρας του Κυρίου μαςστην ξαδέλφη της Ελισάβετ μετά τον ευαγγελισμό της, τότε που σκίρτησε οκυοφορούμενος Ιωάννης στην κοιλιά της εγκυμονούσας γερόντισαςμητέρας του, ήταν η απαρχή της προδρομικής αποστολής του. Ο άγιος υμνογράφος τοσημειώνει πολλαπλώς: «Πλήρης γέγονας του Παναγίου Πνεύματος έτι κοιλία σηςΜητρός, ένδον φερόμενος και σκιρτήματι τερπνώ τον της Παρθενίας καρπόν χαίρων εμήνυσας,και προσεκύνησας, Προφήτα πανσεβάσμιε» (Έγινεςπλήρης από το πανάγιο Πνεύμα, όταν φερόσουν ακόμη μέσα στην κοιλιά της μητέραςσου, και μήνυσες χαίροντας με τερπνό σκίρτημα τον καρπό της Παρθενίας, τονΙησού Χριστό, και Τον προσκύνησες, προφήτη πανσεβάσμιε). Κι ακόμη περισσότερο:προετοίμασε, κατά τον υμνογράφο, τον ερχομό του Χριστού και στον Άδη, ότανβρέθηκε εκεί τριήμερος Εκείνος μετά την εκπνοή Του από τη σταυρική Του θυσία. «Χαίρωνευηγγελίσω και τοις εν Άδη Θεόν φανερωθέντα εν σαρκί» (Με χαρά ευαγγελίστηκεςκαι στους ευρισκομένους στον Άδη τον Θεό που φανερώθηκε ως άνθρωπος).
Οιύμνοι της Εκκλησίας μας δεν μπορούν να μην αναφερθούν εκτενώς και στο θεοπτικόστοιχείο της ζωής του αγίου. Με την προϋπόθεση της καθαρής και ισάγγεληςπολιτείας του («σκεύος καθαρότητος ανεδείχθης», «υπερφυούς αρετής λαμπηδόσινηγλαϊσμένος», «άγγελος τον ισάγγελον ευηγγελίσατο Ζαχαρία τω σεπτώ») – κανείς απροϋπόθετα δεν μπορεί να γίνειθεόπτης - ο Θεός τού έδωσε τη χάρη της διανοίξεως των πνευματικών οφθαλμών του,προκειμένου να δει τη δόξα του τριαδικού Θεού, κατά την ώρα της Βαπτίσεως τουΚυρίου. «Υψόθεν προσέβλεψας σοφέ Ιωάννη Πρόδρομε, Πατρός την δόξαν την άρρητον,Υιόν εν ύδατι∙ και το Πνεύμα είδες, απελθόν ως πέλειαν, καθαίρον καιφωτίζον τα πέρατα∙ διό Τριάδος σε μυστιπόλον αναμέλποντες, σου τιμώμεν τηνθείαν πανήγυριν» (Με τη χάρη του Θεού είδες σοφέ Ιωάννη Πρόδρομε, την άρρητηδόξα του Πατέρα, τον Υιό μέσα στο νερό. Και το Πνεύμα είδες, πουαπήλθε ως περιστέρι, και που καθαρίζει και φωτίζει τα πέρατα. Γι’ αυτό σεδοξολογούμε ως μύστη της Τριάδος και τιμάμε το θείο πανηγύρι σου). Κι είναιτούτο μία αλήθεια που πρέπει να τονίζεται: η όραση της Θεοφάνειας από τον άγιοΠρόδρομο δεν ήταν όραση και των άλλων που παρευρίσκονταν στον Ιορδάνη ποταμό. ΟΙωάννης μόνον, όπως βεβαίως και οι παρευρισκόμενοι άγγελοι,άκουσε τη φωνή του Θεού Πατέρα και είδε το άγιον Πνεύμα με τη μορφή περιστεριούνα ίπταται υπεράνω του βαπτιζόμενου Χριστού. «Ον οι προφήται πολυτρόπωςεθεάσαντο και αινιγματωδώς προεκήρυξαν, τούτον βαπτίσαι εν Ιορδάνη κατηξιώθης∙ φωνήςτε ακήκοας Πατρικής ουρανόθεν, μαρτυρούσης αυτού την υιότητα∙ και τοΠνεύμα είδες περιστεράς εν είδει, την φωνήν έλκον επί τον βαπτιζόμενον» (Αυτόνπου οι προφήτες με πολλούς τρόπους είδαν και με αινιγματικό τρόπο προεκήρυξαν,αυτόν αξιώθηκες να βαπτίσεις στον Ιορδάνη. Κι άκουσες την πατρική φωνή από τονουρανό, που έδινε μαρτυρία για την υιότητα του Χριστού. Και το Πνεύμα είδες μετη μορφή του περιστεριού, που έφερνε τη φωνή πάνω στον βαπτιζόμενο).
Οιυμνογράφοι, είπαμε, παίρνουν αφορμή να δουν και άλλες πλευρές του αγίου Ιωάννου: να θυμηθούν ότι ο Κύριος τον επαίνεσε περισσότεροαπό όλους τους προφήτες και τους άλλους ανθρώπους («Προφήτην σε προέφησε τωνΠροφητών υπέρτερον, εν γεννητοίς ο Δεσπότης γυναικών μείζονα πάντων»), ότιυπήρξε μέγας αγωνιστής υπέρ της αληθείας, τόσο που έδωσε και τη ζωή του γι’αυτήν με τον μαρτυρικό του θάνατο («ως αρνίον άκακον ιερουργούμενος προσηνέχθηςθυσία»), ότι υπήρξε ο μεσίτης της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης («Προφητώνσε σφραγίδα γινώσκομεν, ως τη Παλαιά και Καινή μεσιτεύσαντα»). Και βεβαίως ότιτο κήρυγμά του ήταν εκείνο που αποτελεί τον δρόμο της σωτηρίας όλων μας: ημετάνοια. «Σοφία του Θεού κοσμούμενος, προελήλυθας χριστοκήρυξ∙ βοώντοςγαρ γέγονας κραυγάζουσα Μετανοείτε φωνή» (Με κόσμημα τη σοφία του Θεού, ήλθεςνα κηρύξεις τον Χριστό. Διότι έγινες η φωνή αυτού που βοά στην έρημο δυνατά:μετανοείτε). Τώρα που ο άγιος Ιωάννης μας εποπτεύει απόψηλά, από τη Βασιλεία του Θεού που βρίσκεται, ας τον παρακαλούμε με τιςμεσιτείες του να μας διαφυλάσσει έτσι, ώστε να ακολουθούμε αυτό το θείο κήρυγμάτου και να μένουμε σταθεροί στις ένθεες διδαχές του και στα σωτήρια δόγματά του(«Ύπερθεν ημάς νυν, μάκαρ, εποπτεύων, ταις σαις πρεσβείαις διαφύλαξον, τω θείωκηρύγματι επομένους σου, πανόλβιε, και διδαχαίς εμμένοντας, Πρόδρομε, τοιςενθέοις και σωτηρίοις σου δόγμασι»).
Ακολουθείν
