Αγία Αικατερίνη η πάνσοφος (25 Νοεμβρίου)
Πρωτ.π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα
Ημερήσιααθηναΐκή Εφημερίδα, καθώς και μεγάλος ιδιωτικός τηλεοπτικός Σταθμός, με αφορμήτην Εθνική Εορτή της 28ης Οκτωβρίου απηύθυναν σε νέους, μεταξύ των οποίωνκαι μαθητές Λυκείου, που συνάντησαν τυχαία στον δρόμο, το ερώτημα “τίγιορτάζουμε σήμερα και γίνονται δοξολογίες και παρελάσεις”. Οι περισσότεροιδήλωσαν άγνοια, άλλοι δε είπαν τα πιο απίθανα πράγματα, όπως “γιορτάζουμε τουςΤούρκους, τους Γερμανούς” και διάφορα άλλα τέτοια κωμικοτραγικά. Αυτή ηκατάσταση προκαλεί όχι τόσο έκπληξη, όσο πόνο αφού είναι κοινό μυστικό ότι ηπαιδεία στον τόπο μας περνά βαθειά κρίση και η ευθύνη βαρύνει περισσότερο εμάςτους μεγαλυτέρους και λιγότερο τα παιδιά. Βέβαια δεν είναι το μοναδικό κομμάτιτης Ιστορίας μας που αγνοούμε. Για τον Ελληνισμό της Ιωνίας που ήταν ριζωμένοςστα αγιασμένα εκείνα χώματα τέσσερις χιλιάδες χρόνια και άνθησε καιμεγαλούργησε και ξαφνικά βρέθηκε χωρίς πατρίδα, ξεριζωμένος και κηνυγημένος(εννοείται, φυσικά, όσοι επέζησαν) πολύ λίγα γνωρίζουμε και ελάχιστα πράγματαμαθαίνουν τα παιδιά στα Σχολεία. Αλλά η παιδεία στον τόπο μας δεν χωλαίνει τόσοστο θέμα παροχής γνώσεων, όσο στον ποιόν προσανατολισμό έχει και τί πολίτεςθέλει να διαμορφώση.
Στην Ρωμηοσύνη, το λεγόμενο Βυζάντιο, η παιδείααπευθυνόταν στον όλο άνθρωπο και σκοπό είχε να τον κάνη όντως άνθρωπον, δηλαδήνα τον κατευθύνη από τα ευτελή και χαμερπή στα υψηλά, αφού άλλωστε αυτόσημαίνει άνθρωπος, άνω θρώσκω, κοιτάζω ψηλά. Όπως πολύ επιγραμματικά τονίζει οΜέγας Βασίλειος: “Τα τετράποδα πάντα προς την γην βλέπει και προς την γαστέρανένευκεν· ανθρώπω δε ετοίμη προς ουρανόν η ανάβλεψις.” Απευθυνόταν όχι μόνο στομυαλό αλλά και στην καρδιά και κυρίως εκεί. Και ομιλώντας για καρδιά δεναναφερόμαστε στο σωματικό όργανο, αλλά την πνευματική καρδιά, το κέντρο τωνπνευματικών λειτουργιών του ανθρώπου. Μια παιδεία που δεν ενδιαφέρεται για τονόλο άνθρωπο, για το ήθος, τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά του, αλλάαρκείται μόνο στην μετάδοση ξηρών γνώσεων, δεν μπορεί να είναι και δεν είναιολοκληρωμένη παιδεία. Η Αγία Αικατερίνη με τον βίο και την πολιτεία της αφήνεινα φανή καθαρά ο σκοπός και ο προσανατολισμός μιας σωστής και αληθινήςπαιδείας.
Στασυναξάρια και τα υμνολογικά κείμενα, η Αγία Αικατερίνη ονομάζεται πάνσοφος, όχιαπλώς σοφή, αλλά πάνσοφος. Είχε σπουδάσει και γνώριζε σχεδόν όλες τις Επιστήμεςτης εποχής της, πράγμα πολύ σπάνιο και για εκείνη την εποχή. “Αύτη πάσανπαιδείαν Ελληνικήν και Ρωμαΐκήν άκρως εγγυμνασθείσα, Ομήρου τε και Βιργιλίουτου Ρωμαίων μεγίστου Ποιητού, Ασκληπιού τε και Ιπποκράτους και Γαληνού τωνΙατρών, Αριστοτέλους τε και Πλάτωνος, Φιλιστίωνός τε και Ευσεβίου των Φιλοσόφωνκαι όση Ρητορική εφευρέθη τω κόσμω, ου μην δέ, αλλά και πάσαν λέξιν γλωσσώνμεμαθηκυία, εις έκπληξιν έφερεν ου μόνον τους ορώντας αυτήν, αλλά γε και τουςακούοντας περί της φήμης και σοφίας και παιδείας αυτής”. Αυτό όμως πού, κατ’εξοχήν, φανερώνει το πλήρωμα της παιδείας που κατείχε δεν είναι μόνο τα όσαπροαναφέρθηκαν και τα οποία είναι πράγματι θαυμαστά, αλλά κυρίως ο πλούτος τηςκαρδιάς της. Ήταν κάτοχος της “άνωθεν σοφίας”, η οποία δεν φουσκώνει τα μυαλά,αλλά πλαταίνει την καρδιά έτσι που να χωρά όλη την οίκουμένη. Καλωσυνάτη καιταπεινή καθώς ήταν είχε απλότητα στους τρόπους, αλλά και σταθερότητα στιςαποφάσεις της και αυτό φάνηκε καθαρά τον καιρό του μαρτυρίου της. Με τηναληθινή σοφία που κατείχε εξευτέλισε τους ειδωλολάτρες ρήτορες και άφησε ναφανή καθαρά ότι η πίστη τους είναι ψεύτικη και τα λόγια τους σκέτη φλυαρία.“Και ρητόρων έπαυσας τας φληνάφους ρήσεις πολύαθλε”, ή σε άλλο ύμνο, “τω Χριστώτην ευχαριστίαν εν νυκτί και ημέρα προσέφερεν· τα δε είδωλα καθείλε και τουςταύτα αφρόνως λατρεύοντας, ρητόρων την γνώσιν καταπτύσασα”.
Οιγνώσεις γύρω τα ανθρώπινα επιτεύγματα σε όλους τους τομείς είναι χρήσιμες, όπωςκαι η μελέτη και ενασχόληση με τα βιβλία, διότι ακονίζει το μυαλό και ανοίγεινέους ορίζοντες. Ιδιαίτερα κρίνεται απαραίτητη η γνώση της Ιστορίας και κατάκύριο λόγο της Ιστορίας του τόπου μας αφού, όπως έχει πολύ σωστά λεχθεί, “έθνοςπου δεν γνωρίζει την Ιστορία του είναι καταδικασμένο να αποθάνη”. Όμως για ταλεγόμενα υπαρξιακά προβλήματα του ανθρώπου, όπως π.χ. γιατί γεννηθήκαμε, ποιόςείναι ο σκοπός της ζωής μας, γιατί πεθαίνουμε, τί υπάρχει μετά θάνατον, το ανυπάρχει Κόλαση και Παράδεισος κ.λ.π., δεν είναι σε θέση να προσφέρη λύση ηανθρώπινη γνώση, αλλά μόνον η Θεολογία, δηλαδή η Αλήθεια που μας αποκάλυψε οΊδιος ο Τριαδικός Θεός και βιώνεται από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Η ΟρθόδοξηΘεολογία προσφέρει λύση σε όλα τα προβλήματα του ανθρώπου. Του παρέχειουσιαστική βοήθεια, αφού του μαθαίνει τον τρόπο να τα αντιμετωπίζη και τελικάνα τα υπερβαίνη.
Η ΑγίαΑικατερίνη ως φορέας της ανθρώπινης σοφίας και παιδείας, αλλά πρωτίστως καικυρίως της κατά Θεόν, φανερώνει καθαρά με την φωτεινή ζωή της, ότι αληθινήπαιδεία είναι εκείνη η οποία δεν παρέχει απλώς ξερές γνώσεις, αλλά κυρίωςπλάθει ψυχές, δημιουργεί ήθος και τελικά μεταμορφώνει την ύπαρξη.
