Μέγας Αθανάσιος (293; - 373 μ. Χ.)
Ο Mέγας Πατήρ και Στύλος τηςΟρθοδοξίας, Aθανάσιος, διεξήγαγε πολλούς αγώνες για την Oρθόδοξη πίστη. Για τολόγο αυτό και για το απαράμιλλό του ήθος ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, σεεγκωμιαστικό του λόγο τον ταυτίζει με την αρετήν. Λέγει, Αθανάσιονεπαινών αρετήν επαινέσομαι. Ταυτόν γαρ εκείνο τε ειπείν και επαινέσαι(Επαινώντας τον Αθανάσιο, θα επαινέσω την αρετή. Γιατί Αθανάσιος και αρετήείναι το ίδιο πράγμα. Όταν αναφέρομαι σε αυτόν επαινώ την αρετή).
Γεννήθηκε το 293; στην Αλεξάνδρεια,κατά τον ιστορικό Σωκράτη τον Σχολαστικό, από γονείς χριστιανούς. Εκείμορφώθηκε θεολογικά και φιλοσοφικά σε ονομαστές σχολές, και σχετίστηκεκατά τη νεανική του ηλικία με τον ιδρυτή του μοναχισμού Αντώνιο, με τον οποίο καισυνασκήτεψε στην έρημο. Κάποτε ο Αθανάσιος με άλλα παιδιά παίζανε στηνακροθαλασσιά, όπου βρισκόταν και το σπίτι του Πατριάρχη Αλέξανδρου. ΟΠατριάρχης παρατήρησε ότι τα παιδιά υποδύονταν ρόλους αξιωματούχων τηςΕκκλησίας. Τον Αθανάσιο τον χειροτόνησαν Πατριάρχη και στο τέλος τον είδε ναβαφτίζει ένα παιδάκι κατά την τάξη της Εκκλησίας. Ο Αλεξανδρείας Αλέξανδρος,είδε κατά τύχη τη σκηνή και θαύμασε, προγνωρίζοντας διά του Αγίου Πνεύματος,ότι η χειροτονία του Αθανασίου ήταν προμήνυμα της μελλοντικής χειροτονίας του .Έτσι, το παιδάκι το έχρισε μόνο με το Άγιο Μύρο, τον δε Αθανάσιο παρέδωσε σεπαιδαγωγό, για να μάθει τα ιερά γράμματα. Ο Άγιος χειροτονήθηκε Διάκονος απότον Αλέξανδρο, όταν έφθασε σε μέτρον ηλικίας.
Από τις περιγραφές του ΑγίουΓρηγορίου του Θεολόγου πληροφορούμαστε, ότι απέκτησε θεολογικές γνώσεις στηνΚατηχητική Σχολή της Αλεξάνδρειας. Μεγάλη επίδραση στη διαμόρφωση τουήθους του και της πορείας του, άσκησε και η γνωριμία του με τον Μέγα Αντώνιο,του οποίου και συνέγραψε το Βίο και Πολιτεία. Ο Αθανάσιος συμμετείχε στηνπροσπάθεια καταπολέμησης των θέσεων που προασπιζόταν ο Άρειος, όταν ακόμη ήτανλαϊκός, συγγράφοντας κείμενα όπως το Κατά Ειδώλων και το Περί Ενανθρωπήσεως τουΛόγου.
Ο Πατριάρχης Αλέξανδρος πήρε μαζίτου το νεαρό Αθανάσιο στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, το έτος 325 μ.Χ., στη Νίκαιατης Βιθυνίας, επί βασιλείας του μεγάλου Κωνσταντίνου, για συνεργό και βοηθό καιμαζί απεκήρυξαν τα δυσσεβή και βλάσφημα του αιρετικού Αρείου. Ο Άρειοςυποστήριζε ότι ο Χριστός δεν είναι Θεός, αλλά κτίσμα του Θεού δημιουργηθέν ενχρόνω και επομένως, όπως όλα τα κτίσματα, έχει αρχή και τέλος. Άρα, ο Χριστόςδεν μπορεί να σώσει τον άνθρωπο, αφού μόνο ο Θεός έχει αυτή τηδυνατότητα. Γνωρίζουμε, όμως, από την Αγία Γραφή, ότι ο Χριστός σαρκώθηκεγια να σώσει και να θεώσει τον άνθρωπο. Ο Αθανάσιος με τον πλούσιο λόγο του,διατύπωσε με σαφήνεια τις αλήθειες, τις οποίες οι αιρετικοί διέστρεφαν. Ότι,δηλαδή, ο Χριστός δεν είναι κτίσμα, αλλά ο Υιός και Λόγος του Θεού, τέλειονγέννημα του Πατρός, γέννημα, δε, όχι κατά θέλησιν, αλλά κατά φύσιν. Δενπροήλθε, διότι το θέλησε ο Πατήρ, αλλά διότι είναι μέσα στη φύση του Πατρός ναγεννά τον Υιό και μέσα στη φύση του Υιού να γεννάται. Τούτο ακριβώς συνιστά τηδιαφορά αυτού από τα κτίσματα. Είναι εικόνα και ομοίωση του Πατρός, άναρχος καιΑυτός, όπως ο Πατήρ, ενώ ο άνθρωπος είναι απλώς κατ’ εικόνα και καθ’ομοίωση.
Δεν πέρασε πολύς καιρός και οΑλέξανδρος κοιμήθηκε. Το 328, ο Αθανάσιος, με απόφαση κλήρου και λαού,χειροτονήθηκε επίσκοπος, ένεκα του μεγάλου ζήλου και της φήμης, που είχεαποκτήσει ως ανυποχώρητου μαχητή. Χειροτονήθηκε σε ηλικία τριάντα τριών χρόνων,στις 8 Ιουλίου. Οι οπαδοί του Αρειανού Ευσεβίου Νικομηδείας δεν μπορούσαν ναανεχθούν τη νέα τάξη πραγμάτων. Γι αυτό, με δολερά λόγια έπεισαν το ΜέγαΚωνσταντίνο και ύστερα τους διαδόχους του να το διώξουν από το θρόνο του και νατον εξορίσουν, για 17 συνολικά χρόνια. Ο Μέγας Αθανάσιος εξορίστηκε πέντεφορές, καταδιώχτηκε από αυτοκράτορες, καθαιρέθηκε από επισκόπους,εγκαταλείφθηκε από τους φίλους του, αλλά ουδέποτε σταμάτησε τον αγώνα τουεναντίον του αρειανισμού. Πέραν των σαράντα χρόνων υπέμεινε καρτερικά μέχρι νααφήσει τα εγκόσμια και να απέλθει προς Κύριο (371 ή 373). Η μνήμη του τελείταιστις 18 Ιανουαρίου μαζί με τη μνήμη του Αγίου Κυρίλλου και στις 2 Μαΐου, μέρα τηςκοίμησής του.
Ο Μέγας Αθανάσιος υπήρξε μεγάληεκκλησιαστική μορφή της εποχής του, ως μαχητής υπέρ της ορθοδοξίας, αλλά και ωςπολυγραφότατος συγγραφέας. Ανάλογα με το περιεχόμενό τους, οι πατρολόγοικατάσσουν τα έργα του Μεγάλου Αθανασίου σε απολογητικά, υπέρ του Χριστιανισμού,αντιαιρετικά, ερμηνευτικά, ασκητικά και επιστολές. Ασχολείται με την ΑγίαΤριάδα, με το Λόγο, το Άγιο Πνεύμα, με τη Δημιουργία του κόσμου, με τηνΑνθρωπολογία και Σωτηρολογία, με την εν Χριστώ θέωση, με την ψυχή. Την πρώτησυγγραφική του προσπάθεια την έκανε με το έργο Κατά Ελλήνων στρέφοντας τα βέλητου κατά των ειδωλολατρών. Το δεύτερο επιγράφεται Λόγος περί Ενανθρωπήσεως τουΛόγου, στο οποίο συνοψίζει τη διδασκαλία της Εκκλησίας περί σωτηρίας τουανθρώπου. Μεγάλο τμήμα της συγγραφής του, αφορά την αίρεση των αρειανών μετέσσερεις λόγους κατά Αρειανών, τον Απολογητικό κατά Αρειανών, την Απολογίαπρος βασιλέα Κωνστάντιο και την Απολογία περί φυγής αυτού, που πραγματεύονταιτις διδασκαλίες της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, τις απολογίες σε βάρος του απότους Αρειανούς και τη φυγάδευσή του στην έρημο. Από τα ερμηνευτικά, ταπερισσότερα έχουν χαθεί, διασώζονται, όμως, οι ερμηνείες των ψαλμών. Τέλος αποτα ασκητικά και πρακτικά, διασώζονται τα Βίος και Πολιτεία Πατρός Αντωνίου καιΠερί Παρθενίας. Από τις επιστολές διακρίνονται οι γιορταστικές, προς μοναχόΑμούν, Ρουφινιανό, Σεραπίωνα, Επίκτητο, Αδέλφιο, Μάξιμο και Δρακόντιο. Στην 39ηΕορταστική Επιστολή του, ο Άγιος Αθανάσιος απαριθμεί τα 27 βιβλία της ΚαινήςΔιαθήκης. Ο λόγος του είναι πλούσιος και διακρίνεται για τη δύναμη, τημαχητικότητα, την ακριβολογία και την επιχειρηματολογία.
Άγιος Κύριλλος (378-444 μ. Χ.)
Ο Άγιος Κύριλλος έζησε επί βασιλείαςΘεοδοσίου του Μικρού και γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια, από εύπορους γονείς τηςελληνικής κοινωνίας. Ήταν ανεψιός του Αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας Θεοφίλου. Πήρεμεγάλη θεολογική μόρφωση, ώστε έγινε διάδοχος του θείου του στον αρχιεπισκοπικόθρόνο της Αλεξανδρείας. Θεωρείται από τους κορυφαίους δογματικούς της ΟρθόδοξηςΕκκλησίας και έχει συγγράψει πολλά θεολογικά συγγράμματα, τα οποία του απέφεραντο χαρακτηρισμό του Στύλου της Ορθοδοξίας.
Όταν έγινε η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος, το431 μ.Χ. στην Έφεσο, ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας υπήρξε Πρόεδρος της Συνόδουκαι χαριτώθηκε από τον Θεό να αντιμετωπίσει, με τεράστιες δυσκολίες, αλλά καιμε επιτυχία, το θεμελιώδες πρόβλημα της χριστολογίας. Η προσφορά του αυτή τονανέδειξε πατέρα και διδάσκαλο της Εκκλησίας. Όταν αμφισβητήθηκε η πραγματικήενότητα των δύο φύσεων στο ένα πρόσωπο του Χριστού μας, ο Κύριλλος απέδειξεθεολογικά την ενότητα των ασυγχύτων φύσεων στο πρόσωπο του Χριστού.Συνέτεινε στο να γκρεμιστούν οι κακοδοξίες του Νεστορίου, που αποκαλούσε τηνΥπεραγία Θεοτόκο, Χριστοτόκο.
Ο Άγιος Κύριλλος έγραψε πολλά θεολογικάσυγγράμματα. Χαρακτηρίζει τον Χριστό κατά τη Θεία Του φύση, ως του Πατρός φύσειΥιόν και υπέρ ημάς Λόγον, εκ Θεού Λόγον, άνωθεν εκ Θεού Πατρός, ο οποίος είναιΘείος Λόγος και ο οποίος οικονομικώς κατεφοίτησε δι΄ ημάς εις ανθρωπότητα,γέγονε σαρξ και καθ΄ ημάς άνθρωπος, ηνώθη κατά φύσιν και καθ' υπόστασιν τησαρκί. Έτσι, η Παναγία είναι Θεοτόκος, διότι στον Όρο αυτό συμπεριλαμβάνεται ηΘεία ενανθρώπηση του Λόγου, η κατά σάρκα γέννηση του Θεού από την Παρθένο και ηυποστατική ένωση των δύο φύσεων στο πρόσωπό Του.
Ο Κύριλλος παρέδωσε ειρηνικά το πνεύματου στον Κύριο, στις 27 Ιουνίου 444 μ.Χ., αφού πατριάρχευσε για τριάντα δύοπερίπου χρόνια. Ο Άγιος Αναστάσιος ο Σιναΐτης, τον αποκάλεσε Σφραγίδα τωνΠατέρων.
Η Εκκλησία θέλησε να αδελφώσει τη μνήμητων δύο Μεγάλων Πατέρων και Αρχιεπισκόπων Αλεξανδρείας, του Μεγάλου Αθανασίου,πρωταγωνιστή κατά του Αρειανισμού, και του Αγίου Κυρίλλου, πρωταγωνιστή κατάτου Νεστοριανισμού και έτσι όρισε το συνεορτασμό τους στις 18 Ιανουαρίου.
Έργοις λάμψαντες, Ορθοδοξίας, πάσανσβέσαντες κακοδοξίαν, νικηταί τροπαιοφόροι γεγόνατε· τή ευσεβεία τα πάνταπλουτίσαντες, την Εκκλησίαν μεγάλως κοσμήσαντες, αξίως εύρατε Χριστόν τον Θεόνδωρούμενον, πάσι το μέγα έλεος.
Αναφορές:
Αρχιμ. Βασιλόπουλου, Χ.,Βίοι Αγίων, ο Μέγας Αθανάσιος (Αθήνα, 1988)∙ Β.Ε.Π.Ε.Σ., τ. 59∙ Θρησκευτική καιΗθική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 7∙ Νικοδήμου Αγιορείτου, Συναξαριστής των Δώδεκα Μηνώντου Ενιαυτού, τ. Γ΄ (Αθήνα, 2005)∙ Παπαδόπουλου, Στ., Ο Άγιος ΚύριλλοςΑλεξανδρείας (Αθήνα, 2004)∙ ΡG, 35, 103∙ Αρχ. Στεφανίδη, Β., Εκκλησιαστική Ιστορία (Αθήνα, 1998)∙ Σωκράτους, Εκκλ. Ιστορία 4, 7∙ The Early ChristianFathers: A Selection from the Writings of the Fathers from St. Clement of Rometo St. Athanasius (Oxford,1969)∙ The Eusebians: The Polemic of Athanasius ofAlexandria and the Construction of the Arian Controversy (Oxford, 2007)∙ The Oxford Illustrated History of Christianity (Oxford, 2001).
Αρχιμ. Βασιλόπουλου, Χ.,Βίοι Αγίων, ο Μέγας Αθανάσιος (Αθήνα, 1988)∙ Β.Ε.Π.Ε.Σ., τ. 59∙ Θρησκευτική καιΗθική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 7∙ Νικοδήμου Αγιορείτου, Συναξαριστής των Δώδεκα Μηνώντου Ενιαυτού, τ. Γ΄ (Αθήνα, 2005)∙ Παπαδόπουλου, Στ., Ο Άγιος ΚύριλλοςΑλεξανδρείας (Αθήνα, 2004)∙ ΡG, 35, 103∙ Αρχ. Στεφανίδη, Β., Εκκλησιαστική Ιστορία (Αθήνα, 1998)∙ Σωκράτους, Εκκλ. Ιστορία 4, 7∙ The Early ChristianFathers: A Selection from the Writings of the Fathers from St. Clement of Rometo St. Athanasius (Oxford,1969)∙ The Eusebians: The Polemic of Athanasius ofAlexandria and the Construction of the Arian Controversy (Oxford, 2007)∙ The Oxford Illustrated History of Christianity (Oxford, 2001).
