Απότον Μωάμεθ στον Χριστό
του Νίκου Χειλαδάκη, Δημοσιογράφου-Συγγραφέα-Τουρκολόγου
«ΟΙησούς είναι ο υιός της Μαρίας, ο απεσταλμένος του Ύψιστου και ο Λόγος Του. Τονέστειλε στην Μαρία. Είναι η πνοή Του» ΚΟΡΑΝΙΚΕΦ 4 σουρά 169.
Μια από τις πιο σημαντικές αλλά και άγνωστες σελίδες τηςΟθωμανικής ιστορίας την οποία αποφεύγει σαν «κόκκινο πανί» η σύγχρονη Τουρκία,είναι η αναφορά στους μεγάλους εκείνους μουσουλμάνους «αγίους» που τελικάαποδέχτηκαν την ανωτερότητα του Ιησού Χριστού έναντι του Μωάμεθ και μάλιστα σεπολλές περιπτώσεις μαρτύρησαν και εκτελεστήκαν για αυτή τους την πίστη. Οι μουσουλμάνοιαυτοί δεν βαπτιστήκαν χριστιανοί και φυσικά δεν κατατάσσονται στον συναξάρι τωναγίων της Ορθοδοξίας μας, αποτελούν όμως ένα μεγάλο κόλαφο για το Ισλάμ καιειδικά για την σημερινή ισλαμική Τουρκία, που ακροβατεί επικίνδυνα πάνω σε έναχάρτινο οικοδόμημα μιας επίπλαστης και τεχνητής εθνοθρησκευτικής ταυτότητας.
ΣΕΙΧΗΣ ΜΠΕΝΤΡΕΝΤΙΝ
Στα τέλη του δέκατου τέταρτου και στις αρχέςτου δέκατου πέμπτου αιώνα εμφανίστηκε στην Μικρά Ασία ο Σεΐχης ΜπεντρεντίνΜαχμούτ, (1359- 1420), ένας θρησκευτικός και λαϊκός ηγέτης ο οποίος από πολλούςμουσουλμάνους λατρεύετε ακόμα και σήμερα σαν άγιος. Ο Μπεντρεντίν γεννήθηκεστην πόλη Σιμάβ της Ανατολίας, σε μια εποχή που η θρησκευτική ταυτότητα ήτανπολύ μπερδεμένη και συμβίωναν μαζί χριστιανοί ορθόδοξοι, χριστιανοί αιρετικοί,μουσουλμάνοι και εξισλαμισμένοι με ατελή θρησκευτική συνείδηση. Ήταν Ρωμιός απότην μητέρα του και είχε ανατραφεί με χριστιανικά πρότυπα ενώ μιλούσε πολύ καλάτα ελληνικά και ήξερε αρκετές χριστιανικές προσευχές. Η χριστιανικήελληνορθόδοξη παιδεία του τον επηρέασε καθοριστικά στην μετέπειτα περιπετειώδηζωή του, που σημαδεύτηκε από μια μεγάλη ανταρσία ενάντια στο θρησκευτικόμουσουλμανικό κατεστημένο. Έκανε θρησκεύτηκες σπουδές στην Αίγυπτο και ότανγύρισε στην Μικρά Ασία άρχισε να κηρύττει την διδασκαλία του σε ένα κοινό πουτον δέχτηκε σαν μεγάλο δάσκαλο. Κήρυττε την ισότητα μεταξύ χριστιανών καιμουσουλμάνων, ενώ το κήρυγμα του περιείχε βασικές χριστιανικές θέσεις. Αλλά τοκυριότερο στοιχείο της διδασκαλίας του που τον έκανε και πολύ γνωστό, ήταν ότικήρυττε την λατρεία προς τον Ιησού Χριστό, σε σημείο μάλιστα να προκαλέσει τουςδογματικούς μουσουλμάνους και να κατηγορηθεί σαν επικίνδυνος γκιαούρης.
Κάποιοι τον είχαν χαρακτηρίσει, (ΧαλίλΙναλτσίκ), σαν θεολόγο, άγιο, μυστικιστή αλλά πολύ περισσότεροι μουσουλμάνοιθεολόγοι τον θεωρούσαν άπιστο και καταραμένο. Είχε μια καταπληκτική ικανότητανα διεγείρει το ποίμνιο του και εμφανίζονταν σαν τους χριστιανούς Αποστόλουςπεριοδεύοντας σε πόλεις και χωριά, κηρύττοντας την νέα του διδασκαλία πουανέτρεπε την μέχρι τότε επικράτηση του Ισλάμ στην Μικρά Ασία. Οι περισσότεροιοπαδοί του προέρχονταν από τις περιοχές της Σμύρνης, του Σαρουχάν, (δυτικήΜικρά Ασία), και από την περιοχή των Βαλκανίων, δηλαδή περιοχές όπουπλειοψηφούσε το ελληνορθόδοξο χριστιανικό στοιχείο. Το εντυπωσιακό ήταν πως τονδεχτήκαν και τον πίστεψαν αμέσως οι ελληνορθόδοξοι χριστιανοί. Τον ακολουθούσανπολλοί χριστιανοί αγρότες που έβλεπαν στο πρόσωπο του τον λυτρωτή από τηνκαταπίεση που υφίσταντο. Ο Σεΐχης Μπεντρεντίν πίστευε στον Χριστό, γι’ αυτό καιοι χριστιανοί τον λάτρευαν σαν άγιο ενώ κήρυττε πως το πνεύμα του Χριστού είναιαιώνιο. Ένα άλλο ιδιαίτερο στοιχείο που τον έκανε να ταυτίζετε με τονχριστιανισμό, ήταν ότι επέτρεπε το κρασί στους οπαδούς του, κάτι που το Ισλάμτο θεωρεί αμαρτία, ενώ δεν έδινε καμιά σημασία αν ο οπαδός του ήτανμουσουλμάνος, ορθόδοξος, αιρετικός, ή χριστιανός. Μάλιστα ήταν τόσο αυστηρόςστο θέμα αυτό, ώστε κήρυττε πως όποιος μουσουλμάνος έλεγε και χαρακτήριζεαπίστους τους χριστιανούς, θα έπρεπε να θεωρηθεί ο ίδιος άπιστος.
Από τις αρχές της δεύτερης δεκαετίας τουδέκατου πέμπτου αιώνα οι οπαδοί του είχαν γίνει τόσο πολλοί, ώστε άρχισαν νααπειλούν την ιδία την οθωμανική εξουσία. Γύρω στα 1416 ο Μπεντρεντίν άρχιζειμια κανονική ανταρσία, όπως την χαρακτήρισαν οι Οθωμανοί, ενάντια στομουσουλμανικό θρησκευτικό κατεστημένο. Ο σουλτάνος για να τον αντιμετωπίσειπριν η εξέγερση πάρει επικίνδυνες διαστάσεις, έστειλε ισχυρό στρατό και άρχισενα τον κυνηγά. Γρήγορα όμως κατάλαβε πως ήταν πολύ δύσκολο να τον καταβάλει καθώςοι οπαδοί του και ιδιαιτέρα οι ορθόδοξοι χριστιανοί Έλληνες οπαδοί του, ήτανέτοιμοι να θυσιαστούν για τον δάσκαλο τους. Τελικά μετά από πολλές μάχες καισκληρή καταδίωξη ο Μπεντρεντίν συλλαμβάνετε και οδηγείτε στην πόλη των Σερρών,στην ανατολική Μακεδονία, για να δικαστεί από μουσουλμανικό δικαστήριο. Εκείτον κατηγορούν ανοιχτά ότι απαρνήθηκε την πατρική του θρησκεία, το Ισλάμ, καιότι κήρυττε την επιστροφή στον χριστιανισμό. Στις Σέρρες ο Μπεντρεντίνκαταδικάστηκε σε θάνατο και κρεμάστηκε δημόσια για να παραδειγματιστούν οιοπαδοί του.
ΜΟΥΣΤΑΦΑ ΜΠΟΡΚΛΟΥΤΖΕ
Οι δυο κυριότεροι μαθητές του Μπεντρεντίν,ήταν ο Τοπράκ Κεμάλ και ο Μουσταφά Μπορκλουτζέ. Η περίπτωση του Μπορκλουτζέείναι εξαιρετική, γιατί η ζωή του, όπως εξιστορήθηκε από τους οπαδούς του,δείχνει την μεγάλη επίδραση που είχε πάνω τους η ζωή του Ιησού Χριστού. ΟΜπορκλουτζέ ήταν ένας δάσκαλος που δίδαξε στο ποίμνιο του, την ανωτερότητα τουχριστιανισμού πιάστηκε από τους μουσουλμάνους Οθωμανούς, δικάστηκε,καταδικάστηκε σε θάνατο, σταυρώθηκε και πέθανε πάνω στον σταυρό. Αλλά το πιοεκπληκτικό είναι, όπως διαδόθηκε μετά τον θάνατο του, ότι επανήλθε στην ζωή καικυκλοφορούσε στην νήσο Σάμο μέχρι να χαθεί με ένα περίεργο τρόπο για πάντα.Είναι δηλαδή προφανής η παρομοίωση του με τον Χριστό που του έγινε από τουςπιστούς οπαδούς του. Ο Μπορκλουτζέ, όπως υποστήριξαν οι οπαδοί του, ήταν έναςδάσκαλος που θυσιάστηκε για τους μαθητές και οπαδούς του, αλλά και ένας μύθος,ένας θρύλος που παρουσιάστηκε σαν μια παράλληλη μορφή με τον ίδιο τον ΙησούΧριστό, σε ένα μουσουλμανικό περιβάλλον, γι’ αυτό και αποτελεί μια εξόχωςιδιαίτερη περίπτωση.
Έζησε και αυτός στα τέλη του δέκατου τέταρτουκαι στις αρχές του δέκατου πέμπτου αιώνα. Σαν γενέτειρα του αναφέρετε η πόλητου Αϊδίνου, στην ευρύτερη περιφέρεια της Σμύρνης, μια περιοχή όπου πάντακατοικούσε πυκνός ελληνορθόδοξος πληθυσμός. Ακολούθησε τον δάσκαλο τουΜπεντρεντίν, αλλά γρήγορα απέκτησε το δικό του ποίμνιο στην περιοχή της δυτικήςΜικράς Ασίας. Λέγετε ότι τον ακολουθούσαν, κατά άλλους 4.000, κατά άλλους 10.000πιστοί οπαδοί του. Ο Μπορκλουτζέ, (που θεωρήθηκε σαν ο διάδοχος τουΜπεντρεντίν), κήρυττε όπως και ο Μπεντρεντίν την ανωτερότητα του χριστιανισμούέναντι του Ισλάμ. Είχε όμως προχωρήσει ακόμα περισσότερο από τον Μπεντρεντίνκαι συμπεριφέρονταν στους χριστιανούς σαν να ήταν άγγελοι, ανεβάζοντας τους πιοπάνω από τους μουσουλμάνους. Μάλιστα έφτασε στο σημείο να καλέσειτους παπάδες της Χίου να προσχωρήσουν στο κήρυγμα του. Έτσι μετά από λίγο καιρόπαρατηρήθηκε να τον ακολουθούν ανάμεσα στους οπαδούς του και ελληνορθόδοξοιιερείς, δίνοντας μια ιδιαίτερη διάσταση στην διδασκαλία του στην περιοχή τηςδυτικής Μικράς Ασίας.
Το κίνημα του, όπως και το κίνημα τουΜπεντρεντίν, θεωρήθηκε από τον σουλτάνο σαν ανταρσία και στάλθηκε ισχυρήστρατιωτική δύναμη να τον αντιμετωπίσει. Οι δυνάμεις του σουλτάνου προέβησαν σεσφαγές χιλιάδων οπαδών του. Τελικά μετά από ένα άγριο κυνηγητό ο ΜουσταφάΜπορκλουτζέ συνελήφθη και υπέστη από τους άντρες του σουλτάνου, όπωςχαρακτηριστικά ιστορούσαν οι οπαδοί του, τα βάσανα του ίδιου του Ιησού Χριστού.Τον οδήγησαν σε ένα λόφο όπου και τον σταύρωσαν με την κατηγορίαότι δεν είναι μουσουλμάνος, αλλά γκιαούρης και σύμμαχος των χριστιανών τουςοποίους αυτός και οι οπαδοί του θεωρούσαν αγγέλους. Το μαρτύριο αυτό τουΜπορκλουτζέ θρηνήθηκε έντονα από τους οπαδούς του, αλλά το εκπληκτικό, και αυτόδείχνει την μεγάλη λατρεία που του είχαν οι οπαδοί του, ήταν πως μετά τονθάνατο του πάνω στον σταυρό, πίστεψαν πως αναστήθηκε, (Ölümünden sonra aslındaölmeyip Sisam Adasında yaşamaya devam ettiği yayıldı = Μετά τον θάνατο του στηνπραγματικότητα δεν πέθανε και διαδόθηκε πως συνέχισε την ζωή του στην νήσοΣάμο). Από τότε πολλοί θρύλοι και τραγούδια τραγούδησαν τον μάρτυραΜουσταφά Μπορκλουτζέ, που πέθανε πάνω στον σταυρό
ΜΟΛΑ ΚΑΜΠΙΖ
Τον δέκατο έκτο αιώνα εμφανίστηκε στην ΜικράΑσία ένας πολύ σημαντικός μουσουλμάνος σεΐχης, ο Μολά Καμπίζ, Ο Καμπίζ δίδασκεστους μουσουλμάνους ότι ο Ιησούς Χριστός ήταν κατά πολύ ανώτερος από τονπροφήτη Μωάμεθ αλλά και την υπεροχή της ελληνορθόδοξης θρησκείας έναντι τουιδιότυπου Ισλάμ που είχε επικρατήσει στην Μικρά Ασία. Άρχισε την διδασκαλία τουπολύ νωρίς και απέκτησε χιλιάδες οπαδούς και στην Μικρά Ασία αλλά και στηνΡούμελη. Το εκπληκτικό με τον Μολά Καμπίζ, ήταν πως δίδασκε φανερά πως οΧριστός ήταν ανώτερος από τον Μωάμεθ. Το γεγονός αυτό θεωρήθηκε εκπληκτικό απόένα κατά επίφαση μουσουλμάνο.
Μόλις έγινε ευρέως γνωστή η διδασκαλία του, ηφήμη του έφτασε και στην οθωμανική αυλή προκαλώντας μεγάλη ταραχή στομουσουλμανικό ιερατείο. Η διδασκαλία του εξόργισε τους θρησκευτικούς κύκλουςτης οθωμανικής αυλής και αφού τον συνέλαβαν τον παρέπεμψαν σε δίκη. Εκείεμφανίστηκε αγέρωχος, σίγουρος και σταθερός στην πίστη του ότι ο χριστιανισμόςείναι ανώτερος από το Ισλάμ και ότι ο Χριστός είναι κατά πολύ ανώτερος από τονΜωάμεθ. Τελικά το δικαστικό συμβούλιο των καζασκέρηδων δεν κατάφερε, εξ αιτίαςτης μεγάλης του ευγλωττίας με την οποία στήριξε τα επιχειρήματα του, να τοκαταδικάσουν για να τον εκτελέσουν. Είναι χαρακτηριστικό πως ο Μολά Καμπίζέφερε σαν επιχειρήματα για να στηρίξει την διδασκαλία του, ρητά από το ίδιο τοΚοράνι υποστηρίζοντας ότι έτσι επαληθεύετε η άποψη του πως ο Χριστός είναιανώτερος από τον Μωάμεθ. Το αποτέλεσμα της δίκης και η προσωρινήαθώωση εξόργισε τον τότε σουλτάνο, Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή. Ο σουλτάνοςοργισμένος, γιατί «ο άπιστος αυτός που εξευτέλιζε την δόξα του Προφήτη κατάφερενα φύγει ατιμώρητος», συγκάλεσε γρήγορα μια άλλη δίκη με την παρουσία του ιδίουτου τότε Σειχουλισλάμη, (θρησκευτικού αρχηγού των μουσουλμάνων), Κεμάλπασα–Ζαντέ και το καδή της Κωνσταντινούπολης. Ακολούθησε έντονη λογομαχία ανάμεσαστον Σειχουλισλάμη και τον Μολά Καμπίζ. Ο Σεΐχουλισλάμης πάσχιζε να αποστομώσειτον Καμπίζ χωρίς όμως να τον καταφέρει να αποκηρύξει τις απόψεις του. Στο τέλοςτο δικαστήριο, (το 1527), κάτω από την έντονη πίεση του σουλτάνου Σουλεϊμάν τουπρώτου, τον καταδίκασε σε θάνατο.
Τελικά ο Μολά Καμπίζ εκτελέστηκε γιατί δενδίστασε μπροστά στο ανώτατο θρησκευτικό συμβούλιο της αυτοκρατορίας ναυπερασπιστεί την πίστη του με θάρρος και με αντίτιμο την ίδια του την ζωή. Ηδίκη του παρομοιάστηκε από τους οπαδούς του με την δίκη του Ιησού Χριστού και ηκαταδίκη του σε σταυρικό θάνατο θρηνήθηκε με έντονο τρόπο. Οι οπαδοί του Καμπίζαναφέρονται ότι υπήρχαν μέχρι τα τέλη του δεκάτου έκτου αιώνα. Η διδασκαλία τουείχε διαδοθεί σε πολλές περιοχές της Μικράς Ασίας αλλά και της Θράκης και μέχρισήμερα αναφέρετε πως υπάρχουν πυρήνες οπαδών του στην μικρασιατική Ανατολία.
