Λίγες σκέψεις για την Ελληνική Παιδεία στην Κύπρο
Του Μητροπολίτη Πάφου Γεωρίου*
Η Παιδεία είναι σημαντικότατος παράγοντας της ζωής και τηςεπιβίωσης ενός λαού. Η επίδρασή της, όπως ομολογείται από όλους, εκτείνεται σεχρόνο αφάνταστα μεγάλο, πολύ πιο πέρα από τα μαθητικά θρανία, και επηρεάζειαποφασιστικά μικρούς και μεγάλους, αυτό το ίδιο το Έθνος. Η πνευματική άνωσηενός λαού εξαρτάται από την έκταση και την ποιότητα της παιδείας του.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία υπήρξε οπροστάτης της εθνικής παιδείας σ’ όλον τον υπόδουλο Ελληνισμό. Και στην Κύπρο,μέχρι την ίδρυση των πρώτων σχολείων - κι αυτών ιδρυθέντων από την Εκκλησία -ιερείς υπήρξαν οι θεματοφύλακες της ελληνικής παιδείας. Διατήρησαν άσβεστο τοφως της μάθησης, όσο αμυδρό κι αν ήταν αυτό, προφυλάσσοντάς το από τους ανέμουςτων κατακτητών πού βυσσοδομούσαν να σβήσουν και την τελευταία αναλαμπή του.
Και πράγματι μπορούμε σήμερα ναομολογήσουμε πως η ελληνική παιδεία στάθηκε η πραγματική σχεδία του βίου μας.Αυτή μας έδωσε, εκτός των άλλων, και πνοή για να πιστεύουμε, να παλεύουμε, ναπροχωρούμε. Δίχως τη δάδα της δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε. Η μόνωση απότον υπόλοιπο ελληνικό κορμό, η δίωξη, η σκλαβιά, ο εξανδραποδισμός, θα μαςαφάνιζαν. Μόνο μια ασφυκτικά στενή σχέση της Κύπρου με τον Ελλαδικό χώρο -ιδιαίτερα στο θέμα της παιδείας - ήταν και εξακολουθεί να είναι προϋπόθεση γιατην επιβίωση του ελληνισμού σ’ αυτό το νησί. Διαφορετικά θα μέναμε έρμαιο στουςανέμους που φυσούν από πολλές κατευθύνσεις.
Οι συνθήκες, βέβαια, σήμεραάλλαξαν. Η Κύπρος είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όλοι μας είμαστε μάρτυρεςτου πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της κοινωνίας μας. Δεν διαφωνούμε στο ότι ηπαιδεία μας σήμερα πρέπει να οδηγεί στην πνευματική ευθύνη και στον παγκόσμιοπολίτη. Δενμπορεί, όμως, η παιδεία μας να υποβαθμίζει την ταυτότητα του μέγιστου τμήματοςτου Κυπριακού λαού που είναι ελληνική. Η καλλιέργεια και ανάπτυξη της οικείαςταυτότητας δεν σημαίνει εθνικισμό, ούτε και εθνικό ναρκισσισμό. Σημαίνεικαλλιέργεια των αξιών της παράδοσης, στέρεη γνώση της ιστορίας και γενικάαυτογνωσία.
Κατανοούμε πλήρως τους κινδύνουςπου ελλοχεύουν στη σύγχρονη συνάντηση των εθνών. Απολυτοποίηση του έθνουςοδηγεί στον εθνικισμό. Απολυτοποίηση της οικουμένης οδηγεί στον ισοπεδωτισμό. ΗΕκκλησία, ακόμα και σε καιρούς δύσκολους, και ζώντας κάτω από ξένη κυριαρχία,έχοντας υπόψη τις βασικές αρχές του Ευαγγελίου, δεν περιέπεσε στον εθνικισμό.Είδε και τον αλλόφυλο ως πλησίον και αδελφό, και υπερασπίστηκε τα δικαιώματαακόμα και των διωκτών της. Πιστεύουμε, όμως, πως αν οδηγηθούμε στονισοπεδωτισμό, θα οδηγηθούμε αναπόφευκτα και στη δημιουργία ανθρώπων και λαώνχωρίς ταυτότητα, στη μαζοποίηση και στην παράδοση τους, χωρίς αντίσταση, στονπολιτισμικό ιμπεριαλισμό. Ο εθνικός εκφυλισμός είναι η χειρότερη μορφή δουλείας.
Δενκρύβουμε την ανησυχία μας για τις προσπάθειες που επιχειρούνται για απεξάρτησηαπό το ελληνικό εκπαιδευτικό πρότυπο και την Ελλάδα, καθώς και την αμφισβήτησητης παρεχόμενης ιστορικής και θρησκευτικής ύλης στην εκπαίδευση. Ανησυχούμε,επίσης, για την αμφισβήτηση, από μερικούς, της δυνατότητας διάπλασης σωστώνπολιτών στο πλαίσιο της εθνικής παράδοσης, που χαρακτηρίζουν, μάλιστα,συντηρητική και αντιδραστική.
Τι να πούμε για τον εξοβελισμόαπό τη διδασκόμενη ύλη υπέροχων κειμένων, της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας με ταοποία ανατράφησαν γενεές γενεών Ελλήνων της Κύπρου;
Χειρότερα είναι τα πράγματαστον τομέα της γλωσσικής κατάρτισης των παιδιών μας σήμερα και τηςεπιχειρούμενης υποτίμησής της. Ή γλώσσα είναι ένας βασικός τρόπος με τον όποιοεκδηλώνεται άλλα και βιώνεται η εθνική αυτοσυνειδησία ενός λαού. Ή ελληνικήγλώσσα είναι ο αρραγής συνδετικός κρίκος της ιστορίας του έθνους μας. Μιαςιστορίας 35 σχεδόν αιώνων. Είναι η ίδια γλώσσα του «Αιέν αριστεύειν» και του«Βασιλεύ ουράνιε», του «Ίτε παίδες Ελλήνων... νυν υπέρ πάντων αγών» και του«Αποτίναξέ τους, Πενταδάκτυλέ μου», η γλώσσα του Ομήρου, και του Σοφοκλή, αλλάκαι του Παλαιολόγου και του Ρήγα Φεραίου και του Γρηγόρη Αυξεντίου.
Ως Εκκλησία έχουμε κι έναεπιπλέον λόγο να καυχόμαστε για την Ελληνική μας γλώσσα. Ο λόγος του Θεούκατεγράφη εξ αρχής εις την Ελληνική γλώσσα. Κι αργότερα, όταν ο λόγος του Θεούέπρεπε να ερμηνευθεί με το λόγο του ανθρώπου, δεν υπήρχε στη σκηνή της Ιστορίαςάλλος φιλοσοφικός λόγος εκτός από τον Ελληνικό και σ’ αυτόν ερμηνεύθηκε και αναλύθηκεη Καινή Διαθήκη.
Μπορούμε λοιπόν, οι Νεοέλληνες,να στερούμε από τα παιδιά μας τον θησαυρό της γλώσσας μας; Μπορούμε να τουςστερούμε την πνευματική απόλαυση της εντρύφησης στα κείμενα των προγόνων μας;
Η σημερινή καθώς και ηπαντοτινή ευθύνη της Εκκλησίας απέναντι στο έθνος, την ωθεί στο να ενδιαφέρεταιπάντοτε για την παιδεία του τόπου. Καθώς η παιδεία επηρεάζει βαθιά καιδιαμορφώνει άμεσα την εθνική συνείδηση και καθώς η Εκκλησία είναι ένας από τουςκύριους στυλοβάτες του Έθνους, είναι αδιανόητο να μείνει μακριά από τα θέματααυτά. Κι ακόμα όταν, ως Εκκλησία, επιδιώκουμε σύμμετρη ανάπτυξη ύλης καιπνεύματος, μπορούμε να σιωπήσουμε σε μια εκτροπή από την ανθρωπιστική στηνωφελιμιστική παιδεία;
Δενζητούμε, ούτε επιχειρούμε εκβιαστικά, ποδηγέτηση της Κυβέρνησης του τόπου σταθέματα παιδείας, ούτε και σ’ άλλα θέματα. Δεν απεμπολούμε όμως το δικαίωμα ναέχουμε άποψη επί των καιριοτέρων ζητημάτων του τόπου και να την εκθέτουμεελεύθερα, όπως τέτοιο δικαίωμα έχει σήμερα και ο τελευταίος πολίτης. Η παρέμβασήμας αυτή δεν συνιστά αντιδικία, ή αμφισβήτηση. Με την παρέμβαση της η Εκκλησίαβοηθά την πολιτεία αλλά και το λαό να συνειδητοποιήσουν και τις πνευματικέςδιαστάσεις κάποιων επιλογών ή τάσεων και να προφυλαχθούν από ελλοχεύοντεςκινδύνους.
Είναι χρέος επιτακτικό, όχιμόνον της Εκκλησίας και των Εκπαιδευτικών, αλλά όλων μας, να προστατεύσουμε ωςκόρην οφθαλμού την Ελληνική μας παιδεία. Χωρίς αυτήν το μέλλον του ΚυπριακούΕλληνισμού διαγράφεται ζοφερόν.
*Προέδρου της ΣυνοδικήςΕπιτροπής για την Παιδεία
Από το περιοδικό της Κίνησηςκαθηγητών «Αλλαγή» «Εκπαιδευτική Αλλαγή»
paideia-news.com Η Ελληνική Παιδεία στην Κύπρο
