Οι αναβαθμοί του Τριωδίου
Με τησημερινή Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου, ανοίγει τις πύλες της, αγαπητοίμου, η κατανυκτική περίοδος του Τριωδίου. Πρόκειται για μία πνευματική πορεία,που διέπει την ζωή της Εκκλησίας μας, μέχρι και το Σάββατο του Λαζάρου και μάς καλείσε συνεχή εσωτερική ανάβαση, πάνω στα ίχνη της Ορθόδοξης πνευματικότητας, όπωςαυτά θαυμαστά αποκαλύπτονται στις Ευαγγελικές περικοπές της περιόδου. Σήμερα θασταθούμε στους πνευματικούς αναβαθμούς, που καλούμαστε να ανεβούμε τις τέσσεριςπρώτες Κυριακές του Τριωδίου, πριν εισέλθουμε στην μοναδική περίοδο της Αγίαςκαι Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Ησημασία του Τριωδίου είναι ιδιαίτερη και καθοριστική στον Εκκλησιαστικό βίο. ΟΓέροντας Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης ομολογεί ότι «και μόνον η ύπαρξις τουΤριωδίου αποδεικνύει την πνευματικότητα της Εκκλησίας μας, την χαρισματικήαποστολή Της, τον υπερβατικό χαρακτήρα Της – ταυτόχρονα δε και τόσο ανθρώπινο –και τον εσχατολογικό ορίζοντα, τον οποίο ανοίγει ενώπιόν μας. Ο άνθρωπος πουκαταφέρνει να ζήσει το Τριώδιο είναι αδύνατον να μη γίνει πνευματικός άνθρωπος»1
Οπρώτος σταθμός, τον οποίο καλούμαστε να κατακτήσουμε στο Τριώδιο και κατ’επέκτασιν στην πνευματική μας ζωή, είναι η ταπείνωση, όπως αυτήαποκαλύπτεται στο πρόσωπο του τελώνη της σημερινής Ευαγγελικής διήγησης. Ηυμνολογία της ημέρας μάς καλεί να ταπεινωθούμε ενώπιον του Θεού, όπως οτελώνης,2 παραδεχόμενοι την πνευματική μαςυστέρηση και αναλογιζόμενοι τις συνέπειες της αμαρτωλής ζωής μας. Η στάση αυτή,ενώ συνιστά ενέργεια αδυναμίας και ατολμίας, κατά την κοσμική αντίληψη,εντούτοις είναι κίνηση βαθιάς εσωτερικής δύναμης, την οποία ο άνθρωποςενεργοποιεί για ν’ αντιμετωπίσει τον μεγαλύτερο αντίπαλό του, τον κακό εαυτότου. Γι’ αυτό και η ταπείνωση ελκύει την χάρη του Θεού, σε αντιδιαστολή με τηνφαρισαϊκή έπαρση και αυτοδικαίωση, η οποία προβάλλεται ως παράδειγμα προςαποφυγή.
Οδεύτερος σταθμός, του Τριωδίου, την επόμενη Κυριακή του Ασώτου, είναιη μετάνοια. Ο μικρός γιος της παραβολής κάνει την επανάστασή του.Αποσυνδέεται από την πατρική σκέπη και, έχοντας στη διάθεσή του τον πλούτο πουτού αναλογεί, κατρακυλά στο βάραθρο της αμαρτίας και της ασωτίας. Και τότενιώθει εσωτερικό συγκλονισμό από την στέρηση της πατρικής αγάπης, παίρνει τονδρόμο της επιστροφής και αποκαθίσταται στην πατρική οικία, χάριν τηςειλικρινούς μετανοίας. Κατά τον ιερό Χρυσόστομο «η μετάνοια είναι τοιατρείο που θεραπεύει την αμαρτία. Είναι δώρο ουράνιο, δύναμη θαυμαστή, χάρηπου νικά τις συνέπειες των νόμων. Γι’ αυτό δεν απορρίπτει τον πόρνο, δενεμποδίζει τον μοιχό, δεν αποστρέφεται τον μέθυσο, δε σιχαίνεται τονειδωλολάτρη, δεν απομακρύνει τον κακολόγο, δεν διώχνει τον βλάσφημο, ούτε τοναλαζόνα, αλλά όλους τους μεταμορφώνει… Η μετάνοια μάς ανοίγει τον ουρανό, αυτήμάς εισάγει στον Παράδεισο»3.
Οτρίτος σταθμός του Τριωδίου, την Κυριακή των Απόκρεω, είναι ηαγάπη. Οι εικόνες του Ευαγγελίου είναι αποκαλυπτικές. Οι άνθρωποι θαβρεθούν ενώπιον του δικαίου Κριτού, κατά την Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου. Εκείο δικαιοκρίτης Χριστός θα κατατάξει όλους ανάλογα με το μέτρο, όχι τηςπροσποιητής θρησκευτικότητάς τους, αλλά με την ποιότητα και ποσότητα της αγάπηςτους, που επέδειξαν στην εικόνα του Θεού, τον συνάνθρωπο. «Το πιστοποιητικότης εισόδου στην σωτήρια αυλή δεν είναι τίποτα άλλο παρά η αγάπη. Μία αγάπηειλικρινής, αληθινή, πραγματική, συγκεκριμένη, όχι στα λόγια, στο νου, στηφαντασία, στην αφηρημένη γενικότητα, αλλά στην πείνα, τη δίψα, τη γύμνια, τηστέρηση, τον πόνο και την αιχμαλωσία του πλησίον»4.
Οτέταρτος πνευματικός αναβαθμός του Τριωδίου, την Κυριακή της Τυρινής,είναι η νηστεία. Οι σύγχρονοι Χριστιανοί συχνά παρεξηγούμε τοβαθύτερο νόημά της. Την περιορίζουμε στην υλική στέρηση και αποφυγήσυγκεκριμένων τροφών, νομίζοντας ότι, με τον τρόπο αυτό, κάνουμε το καθήκον μαςενώπιον του Θεού. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, όμως, τοποθετεί την νηστεία στηνσωστή της βάση: «ο τελικός σκοπός της νηστείας είναι η κάθαρση της ψυχής.Ποιά μπορεί να είναι η ωφέλεια μιας αποχής απ’ τις υλικές τροφές, που θα τηνακολουθούσε ήττα και υποδούλωση στα σαρκικά φρονήματα και πάθη;»5.Τοπεριεχόμενο της αληθινής νηστείας, λοιπόν, είναι καθαρά πνευματικό. Αποσκοπείστην εσωτερική αναγέννηση του ανθρώπου, την οποία έρχεται να υποβοηθήσει ηάσκηση της νηστείας, όταν αυτή γίνεται με τρόπο ταπεινό και αθόρυβο. Καλό καιΕυλογημένο Τριώδιο!
1.«Λόγοι ασκητικοί, ερμηνεία στον ΑββάΗσαΐα», σελ. 185-186
2.«ταπεινωθώμεν εναντίον του Θεού τελωνικώς». 1ο ιδιόμελο ΕσπερινούΚυριακής Τελώνου και Φαρισαίου
3.Ε.Π.Ε. 30, 240 & 286
4. π. Μωυσής Αγιορείτης, «Χριστός Χριστιανούς χαρά χαρίζει», σελ. 73
5 .PG 151, 160D-161A
2.«ταπεινωθώμεν εναντίον του Θεού τελωνικώς». 1ο ιδιόμελο ΕσπερινούΚυριακής Τελώνου και Φαρισαίου
3.Ε.Π.Ε. 30, 240 & 286
4. π. Μωυσής Αγιορείτης, «Χριστός Χριστιανούς χαρά χαρίζει», σελ. 73
5 .PG 151, 160D-161A
