Ο άγιοςαπόστολος Ονήσιμος (15 Φεβρουαρίου)
Του Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Δορμπαράκη
«Ο άγιος Ονήσιμος ήταν δούλος τουΦιλήμονος, Ρωμαίου άνδρα, προς τον οποίον γράφει ο άγιος απόστολος Παύλος (τηνομώνυμη επιστολή της Καινής Διαθήκης, την Προς Φιλήμονα). Έγινε μαθητής οΟνήσιμος του Παύλου, (όταν είχε δραπετεύσει από τον κύριό του τον Φιλήμονα καικατέφυγε στη Ρώμη, όπου και γνώρισε τον απόστολο Παύλο που ήταν υπό περιορισμόμέχρι να δικαστεί από τον Καίσαρα), και τον διακόνησε. Μετά την τελείωση τουαποστόλου, συνελήφθη και ο ίδιος και οδηγήθηκε στον Τέρτυλο, τον έπαρχο τηςχώρας, και από αυτόν εστάλη στα Ποτίολα. Όταν πήγε και ο Τέρτυλος εκεί, βρήκετον Ονήσιμο να επιμένει στην πίστη του Χριστού, οπότε διέταξε πρώτον να τονκτυπήσουν σφοδρά με ράβδους κι έπειτα να του σπάσουν τα σκέλη. Με τον τρόποαυτό μεταστάθηκε από την πρόσκαιρη αυτή ζωή».
Ο απόστολος Ονήσιμος είναι μία ακόμηπερίπτωση ανθρώπου που δέχτηκε στη ζωή του την παντοδύναμη ενέργεια της θείαςχάρης και μεταστράφηκε: από σκληρός και δύστροπος δούλος έγινε απόστολος τουΧριστού. Από άνθρωπος δηλαδή που λόγω της καταπίεσης που αισθανόταν έτρεφεαρνητικά συναισθήματα για τον κόσμο, έγινε άνθρωπος που τέθηκε στην υπηρεσία εναγάπη των συνανθρώπων του, δίνοντας και τη ζωή του στο τέλος προς χάρη τουΧριστού. Κι αυτό σημαίνει βεβαίως ότι για να βρεθεί στο σημείο να δεχτεί τονλόγο του ευαγγελίου, διατηρούσε μέσα του καλά στοιχεία, υπήρχε δηλαδή στην ψυχήτου κάποια αναζήτηση της αλήθειας. Και μοιάζει κατά τούτο με τον πνευματικό τουπατέρα, τον άγιο απόστολο Παύλο, ο οποίος και αυτός από διώκτης τηςχριστιανικής πίστεως έγινε ο σπουδαιότερος κήρυκας και θεολόγος αυτής. Τασχετικά με τον άγιο Ονήσιμο βλέπουμε και μέσα στην Καινή Διαθήκη, στη γνωστήεπιστολή «Προς Φιλήμονα» του αποστόλου Παύλου. Μία πολύ μικρή επιστολήπράγματι, αλλά με σπουδαιότατες αλήθειες, ειδικά στο πώς πρέπει να βλέπει κανείςτον συνάνθρωπό του, και μάλιστα τον αναγεννημένο εν τη πίστει, σαν τον Ονήσιμο.Να θυμίσουμε ότι ο απόστολος, αφού είχε δεχτεί τον δραπέτη δούλο Ονήσιμο και μετη χάρη του Θεού τον μετέστρεψε στην πίστη, τον έστειλε και πάλι πίσω στονκύριό του Φιλήμονα, αλλά με την παρατήρηση: «στον στέλνω πίσω, όχι πια ωςδούλο, αλλά ως αδελφό. Να τον δεχτείς λοιπόν και παραπάνω από αδελφό. Να τονδεχτείς σαν εμένα, σαν τον ίδιο τον Κύριο. Είναι τα σπλάχνα μου».
Ο άγιος Θεοφάνης, ο υμνογράφος και πάλιτου σημερινού αγίου, τονίζει πολύ την ιδιαίτερη σχέση του Ονησίμου με τοναπόστολο Παύλο. Προβάλλει επανειλημμένως στους ύμνους του κανόνα του ότι οΟνήσιμος φωτίστηκε από τον πνευματικό ήλιο Παύλο και έτσι ξέφυγε από το σκοτάδιτης άγνοιας που βρισκόταν, όπως βεβαίως ότι το φως αυτό του ευαγγελίου τουΠαύλου τον απελευθέρωσε πραγματικά από τα δεσμά της δουλείας. «Καταφωτίστηκεςαπό τις ακτινοβόλες λαμπηδόνες του Παύλου, ένδοξε, κι έτσι διέφυγες από τοσκοτάδι της άγνοιας εύκολα» («Ακτινοβόλοις του Παύλου καταυγασθείς λαμπηδόσιν,ένδοξε, της αγνοίας την αχλύν ευχερώς διέφυγες») (ωδή α΄)∙ «Ο δέσμιοςΠαύλος σε έλυσε από τη δουλεία της πλάνης, κι αφού τιμήθηκες από την ελευθερίατης χάρης κι έγινες Υιός του Θεού, αναδείχτηκες κληρονόμος του Θεού» («ΕλύθηςΠαύλου τοις δεσμοίς εκ δουλείας της πλάνης, και τη ελευθερία της χάριτοςτιμηθείς, Υιός Θεού γεγονώς, κληρονόμος θείος αναδέδειξαι») (ωδή γ΄).
Ο υμνογράφος βεβαίως, ναι μεν τονίζειτην πνευματική σχέση του Ονησίμου με τον απόστολο Παύλο, αλλά δεν ξεχνά να μαςπει ότι η σχέση αυτή στην πραγματικότητα είναι σχέση του Ονησίμου με τονΧριστό. Ο άγιος Παύλος δηλαδή λειτουργούσε ως όργανο του Χριστού και προςτον Χριστό κατηύθυνε τους πάντες: ό,τι άλλωστε ήταν το διαρκές κήρυγμά του. «ΟΚύριος που θέλει να σωθούν όλοι οι άνθρωποι – θα πει ο Θεοφάνης στηνδ΄ ωδή του κανόνα – σε έκανε από δούλο ιερουργό Του, μακάριε και θεοφάντοραΟνήσιμε, ώστε να ιερουργείς το σεπτό Ευαγγέλιο» («Ο θέλων άπαντας σωθήναιΚύριος, εκ ζυγού σε δουλείας ιερουργόν, μάκαρ, προχειρίζεται, ιερουργούντα τοσεπτόν, θεοφάντορ, Ευαγγέλιον»). Η ανάδειξη αυτή του Ονησίμου σε ιερέα καιιερουργό του Ευαγγελίου σημαίνει στην πραγματικότητα, κατά τον υμνογράφο,ανάδειξή του σε ναό του Θεού, θεμελιωμένο στο άγιον Πνεύμα. Με άλλα λόγια,αυτός που θα γνωρίσει τον Χριστό, θα οδηγηθεί στο ανώτερο δυνατό σημείο πουμπορεί να φτάσει ποτέ άνθρωπος: να γίνει και αυτός υιός Θεού, κατοικητήριοΕκείνου, έχοντας μέσα του το ίδιο το φως της θείας χάρης. «Δείχτηκεςπανευπρεπής ναός, που είχες μέσα σου σα λυχνάρι το φως της θείας χάρης και πουήσουν θεμελιωμένος στο οικοδόμημα του Θείου Πνεύματος, μακάριε Ονήσιμε» («Ναόςεδείχθης πανευπρεπής, ένδον κεκτημένος ως λυχνίαν το φέγγος της θείας χάριτος,τη οικοδομία του Θείου Πνεύματος τεθεμελιωμένος, μάκαρ Ονήσιμε») (ωδή ε΄).
Είναι περιττό και να σημειώσουμε ότι οιύμνοι της Εκκλησίας μας, εξ αφορμής του αγίου Ονησίμου: του φυγάδα δούλου, όπωςείπαμε, που απελευθερώθηκε όμως εν Χριστώ, γενόμενος δούλος πια Εκείνου,επισημαίνουν τη βασικότατη αυτή αλήθεια. Ότι δηλαδή τότε γίνεται κανείς αληθινάελεύθερος, όταν όχι απλώς δραπετεύσει από κάποια επίγεια δεσμά, αλλά ότανμπορέσει να απελευθερωθεί από τα πραγματικά δεσμά των παθών της κακίας του καιτου αρχεκάκου διαβόλου. Κι αυτό σημαίνει ότι μπορεί κανείς να είναι εξωτερικάελεύθερος και να είναι όντως μέσα του δούλος, όπως και να είναι κανείς δούλοςεξωτερικά, και να είναι αληθινά μέσα του ελεύθερος. Κι αιτία γι’ αυτό είναιασφαλώς το γεγονός ότι η αληθινή ελευθερία βρίσκεται εκεί που υπάρχει η πηγήτης, το Πνεύμα του Θεού. Όπως το σημειώνει και ο απόστολος: «Ου το ΠνεύμαΚυρίου, εκεί ελευθερία». Συνεπώς, για να γίνει κανείς ελεύθερος πρέπει να γίνειδούλος του Θεού. Μόνον όποιος υποτάσσεται και «δουλώνεται» στον Κύριο,απελευθερώνεται ουσιαστικά. Κι επειδή ο Κύριος δεν θέλει δούλους, αυτούς πουδουλώνονται σ’ Αυτόν, Τον υπακούουν δηλαδή, τους εξυψώνει σε υιούς Του. Ο άγιοςΘεοφάνης είναι σαφής. Πέραν των παραπάνω μνημονευθέντων ύμνων του και οεπόμενος κινείται στην ίδια βάση: «Απαλλάχτηκες από τη δουλεία της πλάνης καιφάνηκες απελεύθερος του Θεού, γινόμενος με τη χάρη Του γνήσιος δούλος Αυτού» («Εκδουλείας της πλάνης απαλλαγείς απελεύθερος ώφθης εν τω Θεώ, αυτού δούλοςγνήσιος χρηματίσας εν χάριτι») (κάθισμα όρθρου).
Ακολουθείν
