Επισκοπικήευθύνη και ζηλωτικός παρορμητισμός
Γράφει οπ. Βασίλειος Ι. Καλλιακμάνης
α) Συχνά τονίζεται η θεσμικήδιάσταση της ιεροσύνης και υπερτονίζεται ο καθιδρυματικός χαρακτήρας τηςεκκλησίας. Για να διαφανεί η υπεροχική θέση των κληρικών, χρησιμοποιούνταικείμενα των αποστολικών Πατέρων, οι οποίοι όμως ομι-λούσαν όχι απλώς ωςυπεύθυνοι επίσκοποι αλλά και ως υποψήφιοι μάρτυρες.
Στις μέρες μας δεν προβάλλεται και ίσως δεν βιώνεται ηκενωτική, θυσιαστική και διακονική διάσταση της ιεροσύνης αλλά και γενικότερατης χριστιανικής ζωής. Δίνεται μεγάλη σημασία σε εξωτερικές εντυπώσεις παρά στημυστική ζωή του Πνεύματος.
β) Μελετώντας το βίου του αγίουΠολυκάρπου, επισκόπου Σμύρνης, που η μνήμη του τιμάται στις 23 Φεβρουαρίου,εκπλήσσεται ο αναγνώστης από το θυσιαστικό και εκκλησιαστικό ήθος του αγίουεπισκόπου αφενός, αλλά και από την παρορμητική συμπεριφορά ζηλωτικών κύκλωναφετέρου, η οποία όμως οδηγεί εκτός εκκλησίας. Ο Πολύκαρπος, μαθητής των αγίωνΑποστόλων και ειδικότερα του Ιωάννου Θεολόγου, κατεστάθη επίσκοπος Σμύρνης. Στοδιάστημα της αρχιερατείας του βάπτισε πλήθος χριστιανών, αντιμετώπισε μεγενναιότητα τις απειλές των ειδωλολατρών και επέστρεψε πολλούς πλανεμένους στηνορθή πίστη.
γ) Όταν ο άγιος Ιγνάτιος Αντιοχείας, οδηγούμενος στηΡώμη για να μαρτυρήσει, πέρασε από τη Σμύρνη, ο Πολύκαρπος τον φιλοξένησε καιτον «ανέψυξε μεγάλως». Γι’ αυτό προφανώς και ο Ιγνάτιος του έγραψε αργότεραπροσωπική επιστολή, στην οποία εκφράζει τη χαρά του για τη στερεότητα τηςπίστεώς του και δοξάζει τον Θεό, διότι συνάντησε το άμωμο πρόσωπό του. Η φήμητου Πολυκάρπου είχε υπερβεί τα όρια της χριστιανικής κοινό-τη-τας, αφού εθνικοίκαι Ιουδαίοι αναγνώ-ρι-ζαν τη διδακτική του ικανότητα και το πατρικό τουενδιαφέρον λέγοντας ότι «ούτος εστίν ο της Ασίας διδάσκαλος και πατήρ τωνχριστιανών, ο των ημετέρων θεών καθαιρέτης».
δ) Παρότι η ποιμαντική δραστηριότητα του αγίουΠολυκάρπου αναπτύχθηκε στην περιοχή της Σμύρνης και της Ασίας, αποφάσισε σεμεγάλη ηλικία να ταξιδέψει στη Ρώμη, προκειμένου να συνομιλήσει για τονεορτασμό του Πάσχα με τον πάπα Ανίκητο. Στην Ανατολή το Πάσχα εορταζόταν στις14 του μηνός Νισάν, δηλαδή την ημέρα που συνέπεσε το Ιουδαϊκό Πάσχα με το πάθοςτου Χριστού. Αντίθετα άλλες τοπικές εκκλησίες δεν είχαν καμιά ιδιαίτερη εορτήγια το Πάσχα. Γιόρταζαν την Κυριακή ως αναστάσιμη ημέρα και τόνιζαν την πρώτηΚυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Η εκκλησία της Ρώμης τηρούσεστο θέμα αυτό αυστηρή στάση, οπότε ο Πολύκαρπος πήγε να συζητήσει τη διαφωνίακαι να λύσει τη διαφορά.
ε) Η διαφορά δεν λύθηκε και τοπρόβλημα δεν διευθετήθηκε, αφού κανένας δεν κατόρθωσε να πείσει τον άλλο,προκειμένου να ακολουθήσει τη δική του παράδοση. Όμως, αυτό που προξενείεντύπωση, είναι ο ειρηνικός τρόπος αποχωρισμού των δύο ανδρών. Όπως αναφέρεται,«εκοινώνησαν εαυτοίς» και ο Ανίκητος παρεχώρησε την ευχαριστία στον Πολύκαρπο,δηλαδή τον τίμησε, δίδοντας τη δυνατότητα σε αυτόν να προΐσταται της θείαςλειτουργίας. Στο σημείο αυτό θαυμάζει ο καλόγνωμος αναγνώστης το ευαγγελικόήθος και τη γνήσια χριστιανική αγάπη των δύο επισκόπων.
στ) Μετά την επιστροφή του στηΣμύρνη ο Πολύκαρπος συνέχισε το ποιμαντικό του έργο. Αφορμή για το μαρτύριότου έδωσαν οι ενέργειες μιας ομάδας Φρυ-γών με επικεφαλής ζηλωτή χριστιανόονόματι Κόιντο. Αυτός, παίρνοντας μαζί του άλλους ένδεκα, παρουσιάστηκε στονανθύπατο της πόλης χωρίς λόγο και ομολόγησε ότι ήταν χριστιανοί. Οδηγήθηκαν,όπως ήταν φυσικό, όλοι στο μαρτύριο, πλην του ζη-λω-τή Κόιντου, ο οποίος τηντελευταία στιγμή «ιδών τα θηρία εδειλίασεν» και θυ-σία-σε στα είδωλα (γι’αυτό ο Άγιος Νεκτάριος γράφει: «Ο μη κατ’ επίγνωσιν ζη-λω-τής είναι άνθρωποςολέθριος»). Με την αναταραχή που προκλήθηκε στη Σμύρνη, καλλιεργήθηκε αντιχριστιανικόςφανατισμός στο πλήθος, που ζητούσε να εκτελεσθούν όλοι οι «άθεοι», δηλαδή οιχριστιανοί.
ζ) Ο άγιος Πολύκαρπος αναζητήθηκε και βρέθηκε σεαγροικία προσευχόμενος. Οδηγήθηκε στον ανθύπατο, ο οποίος βλέποντας τη σεβάσμιαμορφή του τον συμπάθησε και προσπάθησε να βρει τρόπο να τον ελευθερώσει. Τουείπε, λοιπόν, να βλασφημήσει απλώς μια φορά με το στόμα ή τη γλώσσα κι όχι μετην καρδιά το όνομα του Χριστού. Να τηρήσει δηλαδή τους τύπους, για να αφεθείελεύθερος. Εκείνος απάντησε με σταθερότητα ότι ογδόντα έξι χρόνια δουλεύει γιατον Κύριο και δεν έχει κανένα παράπονο. Πλήρης χάριτος ευχα-ρί-στησε τον Θεό,διότι τον αξίωνε να πε-ριληφθεί στον χορό των μαρτύρων. Στη συνέχεια οδηγήθηκεστην πυρά και επειδή οι φλόγες, κάνοντας καμάρες, άφηναν άθικτο το σώμα του,δήμιος τού απέκοψε την κεφαλή. Από τα παραπάνω γίνεται πασιφανές ότι ο υπεύθυνοςεπίσκοπος μιμείται το πάθος του Χριστού, ενώ ο ου κατ’ επίγνωσιν ζηλωτής χάνεται.Αλλά και σε κάθε εποχή ο άνθρωπος του Θεού θυσιάζεται για τη σωτηρία τουκόσμου, ενώ ο ου κατ’ επίγνωσιν ζηλωτής θυσιάζει άλλους, για να «σώσει τονκόσμο». Οπότε, με τη δύναμη της αλήθειας, θυσιαστικό ήθος, πνευματική διάκριση,ποιμαντική ευθύνη και χριστιανική σοφία, ο ζηλωτικός παρορμητισμός άνετα ακυρώνεται.
