Η ΒΙΩΣΗ ΤΗΣ ΧΑΡΜΟΛΥΠΗΣ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Η περίοδος του Τριωδίου και ιδιαίτερα τηςΜεγάλης Τεσσαρακοστής, είναι για την Αγία μας Εκκλησία η ιερότερη χρονικήδιάρκεια του ενιαυτού. Είναι το νοητό στάδιο όπου ο κάθε πιστός καλείται ναδώσει τον προσωπικό του αγώνα για την ψυχοσωματική του κάθαρση από τους ρίπουςτης αμαρτίας. Να βιώσει την ορθόδοξη πνευματικότητα, η οποία ταυτίζεται με τηνανάκτηση της αυθεντικής του φύσεως, από τη φθορά και την αμαρτία, «εις μέτρονηλικίας του πληρώματος του Χριστού» (Εφ.4,13). Η προπαρασκευή μας για τον εορτασμότου Πάσχα είναι ταυτόσημη με την πνευματική μας προαγωγή και ωρίμανση, ώστε νακαταστούμε «σύμμορφοι της εικόνος του Υιού (του Θεού)» (Ρωμ.8,29).
Βασικό δείγμα της ορθόδοξης πνευματικότηταςείναι το υπέροχο συναίσθημα της χαρμολύπης που σημαίνει τη βίωση ταυτόχρονα τουσυναισθήματος της χαράς και της λύπης. Βεβαίως το συναίσθημα αυτό θεωρείται απότους εκτός της Εκκλησίας παράλογο, διότι η χαρά είναι η απουσία της λύπης και ηλύπη είναι η απουσία της χαράς. Η Εκκλησία όμως, πέρααπό σώζουσα δυνατότητα για τα ανθρώπινα πρόσωπα, είναι και η μεγάλη ανατροπήκατά των πτωτικών δομών του κόσμου, ώστε οι αρχές και οι πρακτικές της ναθεωρούνται από εκείνον ως «παρεκτροπή». Ως μια τέτοια θεωρείται και τοσυναίσθημα της χαρμολύπης, την οποία ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος αποκαλεί«χαροποιόν πένθος», επισημαίνοντας πως «όποιος πορεύεται με διαρκή θλίψη αυτόςγιορτάζει αδιάκοπα»! Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας είναι όντως πραγματιστική και γι’ αυτόβιώνει ταυτόχρονα το ανθρώπινο δράμα και την εν Χριστώ σωτηρία και λύτρωση.Μόνο έτσι συνειδητοποιείται η ανάγκη της σωτηρίας!
Ο Θεός, ως το υπέρτατοαγαθό, είναι η πηγή της χαράς και της αισιοδοξίας. Ο άνθρωπος, το ευγενέστεροδημιούργημα του Θεού, πλάστηκε να απολαμβάνει τις άπειρες δωρεές του Δημιουργούτου και να ζει με διαρκή χαρά και αδιατάρακτη ειρήνη, με την προϋπόθεση ναείναι εκούσιος κοινωνός του αγαθού και αποδέκτης των εντολών του Θεού. Στηναντίθετη περίπτωση, θα έχανε τις δωρεές του αγαθού και θα έπιπτε σε ανείπωτηδυστυχία, όπως δυστυχώς και έγινε. Κάνοντας κακή χρήση της ελευθερίας του,προτίμησε το κακό, με συνέπεια να χάσει την αρχέγονη ευτυχία του και ναπεριπέσει σε αφάνταστη δυστυχία. Απώλεσε κάθε ίχνος αισιοδοξίας και ευτυχίας.Το συνεχώς αυξανόμενο κακό στην ιστορία του ανθρωπίνου γένους, που συσσώρευεη αμαρτία, βύθιζε όλο και πιο πολύ τονάνθρωπο στην άβυσσο της δυστυχίας με αποτέλεσμα η ιστορία του κόσμου είναι μιαατελείωτη ιστόρηση της ανθρώπινης δυστυχίας και κακοδαιμονίας και οι χαρές καιοι ανάπαυλες ειρήνης να είναι σπάνιες.
Ο ερχομός του ΚυρίουΙησού Χριστού στον κόσμο, για να σώσει το ανθρώπινο γένος από την δουλεία τουδιαβόλου, έφερε μια νέα δυναμική κατά του κακού και της αμαρτίας, οι οποίεςευθύνονταν για την ανθρώπινη κακοδαιμονία. Έφερε στον αναγεννημένο άνθρωπο ξανάτην χαμένη χαρά και αισιοδοξία. Ο πιστός του Χριστού βιώνει πλέον μια νέαπραγματικότητα. Υπερβαίνοντας την απλή βιολογική του ύπαρξη ανάγεται στηνκατάσταση του προσώπου, έχοντας ως καθοριστικό πρότυπο το θείο πρόσωπο τουΘεανθρώπου. Η αναγωγή γίνεται αποκλειστικά χάρις σε Εκείνον.
Μέσα σε αυτή τηνπροοπτική ο σεσωσμένος άνθρωπος βιώνει σε κάθε στιγμή της ζωής του τις ευλογίεςτου Θεού. Η ζωή του στο εξής είναι μια αδιάκοπη ευχαριστία και ένας ασίγαστοςαίνος για της θείες δωρεές. Ο ψυχικός του κόσμος, αλλά και ο κόσμος γύρω τουέχει γίνει ξανά «καλός λίαν» (Γεν. 1,31). To υπάρχον κακόστο περιβάλλον του βεβαίως τον αγγίζει, αλλά δεν τον πλήττει καίρια, διότι είναι
θωρακισμένος με τη χάρη τουΧριστού. «Τα παθήματα του νυν καιρού»(Ρωμ.8,18) είναι για τον πιστό παιδαγωγικά μέσα για την πνευματική τουτελείωση.
Η απελπισίααντικαταστάθηκε μέσα στην ψυχή του από αισιοδοξία, επειδή γνωρίζει ότι οτελικός νικητής θα είναι ο Χριστός και το κακό και η κακοδαιμονία έχειπροκαθορισμένο τέλος. Είναι οπλισμένος με υπομονή, ο οποία γεννιέται από τηνελπίδα, που έχει πλημμυρίσει την σκέψη και την καρδιά του, αφού κατά τοναπόστολο Παύλο: «ελπίζομεν (και) δι’ υπομονής απεκδεχόμεθα» (Ρωμ.8,25). Ο κόσμος δενείναι πια η κόλασή του, όπως πρεσβεύει η εξωχριστιανική απαισιόδοξη διανόηση,αλλά ο προθάλαμος και η πρόγευση του παραδείσου. Οι συνάνθρωποί του δεν είναιεχθροί και ανταγωνιστές του, αλλά οι αδελφοί του, οι συνοδοιπόροι του στοταξίδι προς την αιωνιότητα. Κατανοεί τα όποια προβλήματα σε αυτούς ως «νόσους»και «τραύματα», κατάλοιπα της αμαρτίας και του κακού και γι’ αυτό παραμένειανεκτικός και ανεξίκακος.
Παράλληλα με τη χαράκαι την αισιοδοξία μια λεπτή και διακριτική θλίψη διακατέχει τον πνευματικάκαλλιεργημένο πιστό, την οποία θεωρεί ως αρετή, αφού είναι «μακάριοι οιπενθούντες, ότι αυτοί παρακληθήσονται» (Ματθ.5,4). Αυτή η λύπη, κατά τον άγιο Συμεών το Νέο Θεολόγο, είναιαποτέλεσμα της ταπείνωσης. Καρπός δε της ταπείνωσης είναι η μετάνοια και σημάδιτης μετάνοιας τα δάκρυα. Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης έλεγε πως για να έχουμεελπίδα σωτηρίας «πρέπει να βάλλουμε την ψυχή μας στο μούσκιο των δακρύων»,επίσης ο αείμνηστος όσιος Ιουστίνος Πόποβιτς έγραψε πως «ο μόνος τρόπος ναδούμε το Θεό είναι τα δακρυσμένα μάτια» (Κεφαλ. Ασκητικά και Θεολογικά).Θλιβόμαστε για την τραγική κατάσταση του κόσμου, ο οποίος «εν τω πονηρώ κείται»(Α΄ Ιωάν.5,19). Λυπούμαστε διότι υπάρχουν άνθρωποι που προβάλλουν το κακόκαι την αφύσικη αμαρτωλή ζωή ως φυσική και την εν Χριστώ ζωή και πολιτεία ωςαφύσικη! Λυπούμαστε που πληθώρα συνανθρώπων μας κυλιούνται στο βόρβορο και τηλάσπη της ασωτίας, μη έχοντας την παραμικρή διάθεση για μετάνοια και αλλαγήτρόπου ζωής. Μας λυπούν επίσης και οι δικές μας πνευματικές εκπτώσεις και οιενδοτισμοί στους πειρασμούς, διότι διαπιστώνουμε ότι δεν κάνουμε τον πρέποντααγώνα μας, και ενώ νομίζουμε ότι βιώνουμε την ορθόδοξη πνευματικότητα, υπάρχειπιθανότητα να ενδώσουμε στην αμαρτία και να χάσουμε τις όποιες πνευματικές μαςκατακτήσεις. Λυπούμαστε τέλος για το χαμένο χρόνο που σπαταλήσαμε στην αμαρτίακαι στερηθήκαμε για πολύ τις σωτήριες δωρεές του Θεού.
Αυτή είναι η μακάριακατάσταση της χαρμολύπης, την οποία συναντούμε στους πνευματικούς ανθρώπους τηςΟρθοδοξίας μας, στους ασκητές της ερήμου, αλλά και στους αγωνιστές των πόλεων,οι οποίοι με τη θέλησή τους «ευνούχισαν εαυτούς» (Ματθ.19,12), δηλαδήαποκόπηκαν με τη θέλησή τους από τον κόσμο της πτώσεως και της φθοράς, για ναδηλώσουν πολίτες της βασιλείας του Θεού. Οι ποταμοί των καυτών δακρύων όλων τωνευλογημένων χριστιανών είναι προϊόν της ουράνιας χαράς και συνάμα της σωτήριαςλύπης που διακατέχουν την ψυχή τους. Είναι ξεχείλισμα των δωρεών του ΑγίουΠνεύματος «τοις αγαπώσι τον Θεόν» (Ρωμ.8,28).
Η ιερή περίοδος τουΤριωδίου είναι μια πολύ καλή ευκαιρία για όλους μας για νίψη και κάθαρση, ώστενα νοιώσουμε το υπέροχο συναίσθημα της χαρμολύπης, ως ένδειξη της πνευματικήςμας ωρίμανσης. Τα πρώτα σωματικά και κυρίως τα ψυχικά δάκρυά μας θα σημάνουντην απόφασή μας για μετάνοια, και θα σηματοδοτήσουν την έναρξη μιας νέας βιωτήςκαι το ξεκίνημα μιας νέας πορείας προς τη σωτηρία και τη θέωση. Να θυμούμαστεπως σε αυτή την κοπιώδη ανάβασή μας δε είμαστε μόνοι, αλλά, σύμφωνα με τοναπόστολο Παύλο, «Το Πνεύμα συναντιλαμβάνεται ταις ασθενίαις ημών… (και)υπερεντυγχάνει υπέρ ημών στεναγμοίς αλαλήτοις» (Ρωμ.8,26).
