Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΕΩΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
ΗΑ΄ Κυριακή των Νηστειών είναι αφιερωμένη στην μεγάλη εορτή της Ορθοδοξίας μας.Σύμπασα η Εκκλησία εορτάζει με κάθε λαμπρότητα, με κύριο χαρακτηριστικό του εορτασμού την περιφορά τωνιερών εικόνων και την ανάγνωση του Συνοδικού της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου σεόλους τους ναούς.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας όρισαν ναεορτάζεται η ημέρα αυτή σε ανάμνηση της παύσης της εικονομαχίας και τηςοριστικής αναστήλωσης των ιερών εικόνων από την ευσεβή βασίλισσα του ΒυζαντίουΘεοδώρα (μετέπειτα αγία της Εκκλησίας μας) στις 4-3-843. Το γεγονός αυτόθεωρήθηκε μείζονος σημασίας διότι με τις αποφάσεις της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου(787), ολοκληρώθηκε η διατύπωση της δογματικής διδασκαλίας της Εκκλησίας μας(τριαδολογικό και χριστολογικό δόγμα). Η εικονομαχική έριδα (726-843) υπήρξεάλλωστε ένας θλιβερός σταθμός της εκκλησιαστικής ιστορίας, η οποία προξένησεαφάνταστη φθορά στο σώμα της Εκκλησίας. Μέσα όμως από αυτή τη λαίλαπα βγήκε καικάτι θετικό, η διατύπωση της θεολογίας των ιερών εικόνων, η οποία κατ ουσίαν, όπωςθα δούμε, είναι επέκταση και ανάπτυξη του χριστολογικού δόγματος.
Όπως είναι γνωστό το πρόβλημα τηςεικονομαχίας το προκάλεσαν παράγοντες έξω από την Ελληνορθοδοξία. Ο Ιουδαϊσμόςκαι ο Ισλαμισμός θεωρούν τον εικονισμό ως ειδωλολατρία. Γενικά η λαοί της ΜέσηςΑνατολής απεχθάνονται την εικονική τέχνη, γι’ αυτό και πέρασε αυτή η νοοτροπίαστις θρησκείες τους. Αντίθετα ο Ελληνισμός, η πιο ευγενική έκφραση τουπαγκοσμίου πολιτισμού, όχι μόνο δέχεται τον εικονισμό, αλλά και τον προήγαγε σεύψιστη τέχνη.
Ο Χριστιανισμός στην ορθόδοξη μορφήτου, όπως είναι γνωστό, απόρριψε τιςπρολήψεις του παρελθόντος και υιοθέτησεκάθε άξία που προάγει την ανθρώπινη προσωπικότητα. Ο Ελληνισμός έδωσε άπειρα στοιχεία χρήσιμα στη νέα πίστη.Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Ελληνισμός στην γνήσια μορφή του μεταστοιχειώθηκεως Χριστιανισμός και συγκεκριμένα σε Ελληνορθοδοξία!
Η απαράμιλλη εικονική ελληνική τέχνη παραλήφθηκε από την Εκκλησίακαι χρησιμοποιήθηκε για την ποιμαντική Της διακονία. Η εικόνα από την εποχή τωνκατακομβών μέχρι σήμερα λειτουργεί ως το βιβλίο των αγραμμάτων στους ναούς. Γιανα είναι αυτό σύμφωνο με την θεολογία της Εκκλησίας μας, οι Πατέρεςδιατύπωσαν προσεκτική διδασκαλία σύμφωνημε τις βιβλικές επιταγές.
Βεβαίως η Παλαιά Διαθήκη απαγορεύει ρητάτην προσκύνηση ομοιωμάτων -ειδώλων του Θεού (Έξοδ.20,4), αλλά μέχρι τότε ο Θεόςήταν άγνωστος στους ανθρώπους, και γι'αυτό είχαν αντικαταστήσει τη λατρεία του Θεού με ξόανα και άλλα ομοιώματα. Αυτήτη λατρεία απαγορεύει η Παλαιά Διαθήκη. Στην Καινή Διαθήκη, την εποχή τηςχάρητος, ο Θεός έγινε άνθρωπος στο πρόσωπο του Χριστού, «ο Λόγος σάρξ εγένετοκαι εσκήνωσεν εν ημίν, και εθεασάμεθα την δόξαν αυτού» (Ιωάν.1,14). Τον είδαμε,τον ακούσαμε «και αι χείρες ημών εψηλάφησαν» Αυτόν (Α΄Ιωάν.1,1), «Ημείς δεανακεκαλυμμένω προσώπω την δόξαν Κυρίου κατοπτριζόμεθα» (Ι.Δαμασκ.P.G.94,1328). Η πραγματική ενανθρώπησή Του μας υποχρεώνει να Τον θεωρούμετέλειο άνθρωπο, όπως και τέλειο Θεό. Κατά συνέπεια ως πραγματικός άνθρωποςμπορεί ακόμα και να εικονισθεί, διαφορετικά η μη παραδοχή του εικονισμού Τουσημαίνει μη παραδοχή της πραγματικής ενανθρώπησής Του.
Οι μεγάλοι Πατέρες και διδάσκαλοι τηςΕκκλησίας μας, που αναδείχθηκαν μέσα
απότη λαίλαπα της εικονομαχίας, διατύπωσαν το ορθόδοξο δόγμα με προσοχή και ευλάβεια. Η προσκύνηση της ιερής εικόναςτου Χριστού και των άλλων ιερών προσώπων του Χριστιανισμού δεν είναιειδωλολατρία, όπως κατηγορούνταν από τους εικονομάχους, αλλά η τιμή απευθύνεταιπρος το εικονιζόμενο πρόσωπο, καθότι «η της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπονδιαβαίνει» (Μ.Βασίλειος P.G. 32,149) και «Προσκυνούμεν δεταις εικόσιν ου τη ύλη προσφέροντες την προσκύνησιν, αλλά δι΄αυτών τοις εναυταίς εικονιζομένοις» (Ι. Δαμασκ. P.G.94 1356).Η ευλογία και η χάρη που λαμβάνει οπιστός από την προσκύνηση των ιερών εικόνων δίνεται από το ζωντανό ιερό πρόσωποκαι όχι από την ύλη της εικόνας.
Ηεικόνα έχει επίσης τεράστια ποιμαντική χρησιμότητα. Μια εικόνα, σύμφωναμε γλωσσική έκφραση, αξίζει περισσότεροαπό χίλιες λέξεις. Αυτό σημαίνει ότι μέσω της εκκλησιαστικής εικονογραφίας οιπιστοί βοηθούνται να αναχθούν στις υψηλές πνευματικές θεωρίες και στο θείο.
Οι εικονοκλαστικές αρχές τηςεικονομαχικής περιόδου δυστυχώς υιοθετήθηκαν στη συνέχεια από διάφορεςαιρετικές ομάδες και διασώζονται ως τις μέρες μας. Οι διάφορες προτεσταντικέςομάδες έχουν ως κύρια αρχή τους τον ανεικονισμό και πολεμούν με λύσσα τηνΟρθοδοξία μας, η οποία δέχεται την τιμητική προσκύνηση των ιερών προσώπων τηςπίστεώς μας μέσω των ιερών εικόνων.
Απαντάμε στους σύγχρονους εικονοκλάστεςότι η Αγία μας Καθολική Εκκλησία καθόρισε επακριβώς τα όρια της αλήθειας καιτης πλάνης. Μια προσεκτική ανάγνωση του «Συνοδικού» της Ζ΄ ΟικουμενικήςΣυνόδου, που διαβάζεται στους ναούς την Κυριακή της Ορθοδοξίας, περιχαρακώνειτην βιβλική αλήθεια και δίνει πειστική απάντηση στους επικριτές της Εκκλησίαςμας. Η εικονομαχία είναι αποστροφή προς την ύλη, απόρροια των αιρετικώνμανιχαϊστικών δοξασιών, οι οποίες δυστυχώς πέρασαν μέσα στις διδασκαλίες πολλώναιρετικών ομάδων, όπως και των συγχρόνων μας αιρετικών προτεσταντών.
Αλλά δεν έχει μόνο σημασία για τηνΕκκλησία η αναστήλωση των Ιερών Εικόνων, αλλά και για τον παγκόσμιο πολιτισμό.Ο μονολιθικός θρησκευτικός ανεικονισμός είχε αναμφίβολα αρνητικές συνέπειες γιατην προαγωγή της εικονικής ωραιότητας. Η εικόνα και μάλιστα η θρησκευτικήαπεικόνιση, αποτελεί βασικό στοιχείο του παγκόσμιου πολιτισμού. Η παγκόσμιαπολιτιστική κληρονομιά έχει να επιδείξει ανυπολόγιστης καλλιτεχνικής αξίας έργαθρησκευτικής ζωγραφικής. Τα σπουδαιότερα μνημεία – ναοί του κόσμου είναικαταστόλιστοι από εικονογραφίες άφθαστης τεχνοτροπίας. Το ίδιο και τα μεγάλαμουσεία επιδεικνύουν με καμάρι εικόνες θρησκευτικής τέχνης. Είναι γνωστό σεόλους το παγκόσμιο ενδιαφέρον για την ορθόδοξη εικονογραφία και γι’ αυτό οργανώνονταιεκθέσεις με τεράστια επιτυχία. Μπορούμενα σκεφτούμε ποια θα ήταν τα αποτελέσματα, αν επικρατούσαν οι εικονομάχοι στοΒυζάντιο. Δε θα είχαμε τη δυνατότητα να θαυμάζουμε αυτούς τους θησαυρούς, οιοποίοι είναι για μας τους ορθοδόξους το ξεχείλισμα της πίστεως των διαχρονικώνιερών εικονογράφων. Άλλωστε η εικονογραφία για την Ορθοδοξία μας δεν ήταν μιαμονοσήμαντη καλλιτεχνική έκφραση, αλλά βαθειά μυστική λειτουργία τουεικονογράφου, ο οποίος ζωγράφιζε νηστεύοντας και προσευχόμενος!
Σε αντίθεση με όλους τους λογίςεικονοκλάστες, εμείς, ως ορθόδοξοι χριστιανοί, μετέχουμε της αλήθειας καιταυτόχρονα, ως έλληνες, μετέχουμε του ωραίου. Χάρη σ' αυτές τις δύο σταθερέςδιαφέρουμε από όλους τους άλλους που έχουν διαφορετικές πίστεις, έχουμε τοπροβάδισμα στην αληθινή πρόοδο και τον παγκόσμιο πολιτισμό και αναγκάζονται οιάλλοι να μας ακολουθούν…
