Οι«χολιγουντιανές» σαπουνόπερες υποστηρίζουν καλύτερα από οποιονδήποτε διπλωμάτητη νεο-οθωμανική τακτική, που έχει στόχο να αναδείξει την Τουρκία σε «ήρεμηδύναμη» μιας περιοχής που εκτείνεται από τη Μέση Ανατολή έως τα Βαλκάνια
Ούτε που θα μπορούσε ναδιανοηθεί ο σκληρός σουλτάνος Μουράτ Δ', όταν κατάφερε να κατακτήσει τουςΠέρσες ξοδεύοντας άφθονο χρυσάφι και ανθρώπινες ζωές προκειμένου να αναπτύξειτο εμπόριο των Οθωμανών, ότι θα υπήρχε τετρακόσια χρόνια αργότερα μια μέθοδοςπου θα απέφερε περίπου παρόμοια οφέλη με ελάχιστα έξοδα και χωρίς να «ανοίξειρουθούνι», η μέθοδος Χόλιγουντ ή απλώς η διπλωματία της σαπουνόπερας.Καθηλωμένοι στους καναπέδες σήμερα οι τηλεθεατές στο Ιράν ανοίγουν τα σαλόνιατους και τις καρδιές τους στους τούρκους αστέρες της σαπουνόπερας. Σε ολόκληρητην ευαίσθητη περιοχή της Μέσης Ανατολής οι τουρκικές σαπουνόπερες έχουναναλάβει την ένωση των μουσουλμανικών λαών υπό τη φαντασμαγορική σκέπη τους,υποστηρίζοντας καλύτερα από οποιονδήποτε διπλωμάτη τη νεο-οθωμανική διπλωματία,που έχει στόχο να αναδείξει την Τουρκία σε «ήρεμη δύναμη» μιας περιοχής πουεκτείνεται από τη Μέση Ανατολή έως τα Βαλκάνια.
Σε 85 εκατομμύριαυπολογίστηκαν οι τηλεθεατές του τελευταίου επεισοδίου της σειράς «Noor»(«Gumus») από τη Συρία έως το Μαρόκο. Με θέμα την τρυφερότητα και τον σεβασμόμε τον οποίο αντιμετώπιζε τη σύζυγό του ένας ζάπλουτος πιστός μουσουλμάνος,προκάλεσε τόνους δακρύων στο γυναικείο κοινό, στέλνοντας και το μήνυμα ότι τοΙσλάμ δεν ευθύνεται για το αν οι μουσουλμάνοι σύζυγοι κάνουν κατάχρηση τηςεξουσίας τους. Μερικά μόνο νούμερα είναι ενδεικτικά αυτού του κύματος τωντουρκοσάπουνων που έχει κατακλύσει, με 100 και πλέον ώρες επεισοδίων, περίπου300 διαφορετικά κανάλια, σε 20 τουλάχιστον χώρες, από το Ιράν έως το Μαρόκο καιτη Συρία και την Αίγυπτο και από εκεί στα Βαλκάνια (Βουλγαρία, Ρουμανία,Αλβανία), από το Κόσοβο έως το Αζερμπαϊτζάν και το Καζαχστάν. Με κόστος ανάεπεισόδιο από 500 έως 15.000 δολάρια, οι σαπουνόπερες αποφέρουν τουλάχιστον 60εκατομμύρια δολάρια ετησίως στην τουρκική οικονομία. Αλλά αυτό είναι τολιγότερο.
Από το περιοδικό «Time»έως την ιταλική «Repubblica» και από ειδικά άρθρα μελετητών της Μέσης Ανατολήςκαι της τουρκικής διπλωματίας έως ντοκιμαντέρ της ιαπωνικής τηλεόρασηςαφιερωμένα στις τουρκικές σαπουνόπερες, το είδος αυτό της τηλεόρασης έχειχαρακτηριστεί «ο κρυφός άσος στο μανίκι του Ταγίπ Ερντογάν».
Η Τουρκία θεωρείται ήδημια περιφερειακή υπερδύναμη στον τομέα της τηλεοπτικής ψυχαγωγίας, την οποίααξιοποιεί και για αύξηση του τουρισμού (πλούσιοι Αραβες πετούν πλέον στηνΚωνσταντινούπολη για Σαββατοκύριακο, αντί στο Παρίσι και στο Λονδίνο, καιλέγεται ότι ορισμένοι εξ αυτών επιχειρούν να συναντήσουν τις ωραίεςπρωταγωνίστριες των σίριαλ, ενώ υπολογίζεται ότι αυξήθηκε κατά 300.000 άτομα οτουρισμός στα Πριγκιπονήσια• εξάλλου, τα γυρίσματα στην Κερύνεια τουτουρκοσάπουνου «Εζέλ», τα οποία προκάλεσαν αντιδράσεις όταν προβλήθηκε στηνΕλλάδα από τον Αntenna, έγιναν για να τονωθεί ο τουρισμός στα Κατεχόμενα). Αλλάόχι μόνον.
Πρόκειται για ένα«συναισθηματικό υλικό», ισχυρότερο από οποιαδήποτε στρατιωτική επιβολή,εξωτερική πολιτική και διπλωματική διεργασία, με το οποίο η Αγκυρα υποστηρίζειτην ερντογανική εσωτερική και εξωτερική πολιτική. Και είναι τέτοια η επιτυχίατου ώστε ακόμη και στα τουρκικά πανεπιστήμια στις σπουδές Κοινωνιολογίαςδιδάσκεται η επιτυχία της διπλωματίας της σαπουνόπερας, ενώ τούρκοιδιανοούμενοι, με κυριότερο τον καθηγητή Νιλουφέρ Ναρλί, αναλύουν σε άρθρα τουςτην τουρκική «soft power».
Η αντιγραφή τηςαμερικανικής συνταγής για τη δημιουργία μιας συναισθηματικής κοινότητας σελαούς με διαφορετική καταγωγή μέσω του κινηματογράφου και της τηλεόρασηςαρίστη. Το σαπουνοπερικό μοντέλο, ιδανικό για να προωθήσει ήθη και ναδιαμορφώσει συνήθειες, αποδείχθηκε ιδανικό εργαλείο για το ερντογανικό καθεστώςπροκειμένου να προωθήσει τις βασικές του αρχές και κυρίως το μοντέλο τηςοικονομικής του ανάπτυξης, το οποίο συνδυάζεται με τις παραδοσιακές αξίες τηςοικογένειας και τη θρησκευτική παράδοση. Ετσι, χάρη στις σαπουνόπερεςκαλλιεργήθηκε ένα αίσθημα κοινότητας των μουσουλμανικών λαών από τα Βαλκάνιαέως τη Μέση Ανατολή, με την Τουρκία βέβαια πάντα σε θέση ηγεμονική.
Ηδη στη χώρα μας,παθιασμένοι καταναλωτές των τουρκοσάπουνων, έχουμε την εμπειρία μιας τέτοιας«κατάκτησης» από μια χούφτα τούρκους σταρ, με θεληματικό πιγούνι και σκοτεινόύφος, που ζουν παθιασμένους έρωτες σε μια πανέμορφη Κωνσταντινούπολη, σεπολυτελή σπίτια που έχουν θέα τον Βόσπορο, ερεθίζοντας τις πιο γλυκά νοσταλγικέςμνήμες ενός μεγάλου μέρους του ελληνικού κοινού. Αλλά δεν είναι μόνον το φυσικόντεκόρ που προκαλεί το αίσθημα της οικειότητας, είναι οι οικείοι χαρακτήρες, ηγλώσσα, είναι η κουλτούρα και τα ήθη, οι οικογενειακές αξίες, που κάθε άλλοπαρά ξένα είναι προς τα ελληνικά. Αλλωστε και η πρώτη τουρκική σειρά που έκανεμεγάλο σουξέ, «Τα σύνορα της αγάπης» (Mega), ήταν σαφώς προσανατολισμένη στηδιπλωματική αντίληψη της εποχής περί φιλίας και στενών συγγενικών σχέσεων τωνδύο γειτονικών λαών.
Οσο για τους μουσουλμανικούςλαούς παρακολουθούν έργα με τις ίδιες αξίες, που θίγουν και θέματα ταμπού, όπωςτο προγαμιαίο σεξ, το παιδί εκτός γάμου, οι παθιασμένοι έρωτες, τα οποία όμωςγίνονται δεκτά γιατί δεν τα προβάλλουν αμερικανικές παραγωγές με μια ξένηκουλτούρα, αλλά τουρκικές. «Ο θεατής αισθάνεται ότι συμμετέχει σε αυτό πουσυμβαίνει στην οθόνη και όχι ότι είναι ξένος», λένε οι τούρκοι παραγωγοί.
Αυτό το «αίσθημαοικειότητας» είναι το μεγάλο όπλο της τουρκικής σαπουνόπερας που εκτόπισε απότην αγορά τα λατινοαμερικανικά «σαπούνια» και κατέλαβε - ειδικώς όσον αφορά τηΜέση Ανατολή - τη θέση που είχε αποπειραθεί να πάρει με σχετική επιτυχίαπαλαιότερα ο αιγυπτιακός κινηματογράφος και τηλεόραση. Πλέον και το αιγυπτιακόκοινό έχει κατακτηθεί από τους ανοιχτόχρωμους, ψηλούς και εύρωστους τούρκουςπρωταγωνιστές, ενώ μέσα στο κλίμα αυτό η τουρκική εξωτερική πολιτική υποστήριξετην πτώση του Μουμπάρακ από την εξουσία και ο Γκιουλ ήταν ο πρώτος ξένος ηγέτηςπου επισκέφθηκε την Αίγυπτο στη μετά Μουμπάρακ εποχή.
Με το 60% τηςτηλεοπτικής αγοράς της Μέσης Ανατολής να έχει καταληφθεί από τουρκικέςσαπουνόπερες, που για τον αραβικό κόσμο είναι μεταγλωττισμένες στα αραβικά, οδρόμος είναι ανοιχτός για την τουρκική εξωτερική πολιτική, η οποία εμφανίζεταιμε προστατευτικούς σκοπούς για όλους τους μουσουλμάνους. Και για όποιονυποστηρίζει ότι ο ρόλος της τηλεόρασης δεν είναι δα και τόσο σημαντικός, ησαπουνόπερα «Sarket Hajar» («Το δάκρυ της πέτρας»), που πραγματευόταν τηνκαθημερινότητα των Παλαιστινίων υπό τη διαρκή απειλή των Ισραηλινών, προκάλεσεσάλο. Στην πραγματικότητα και από τις δύο πλευρές, καθώς το Ισραήλ αντέδρασεστον τρόπο που παρουσίαζε τους Ισραηλινούς, υποστηρίζοντας ότι έθετε σε κίνδυνοτη ζωή των τούρκων Εβραίων, αλλά και για τον έρωτα ενός ισραηλινού αξιωματικού τηςΑστυνομίας με παλαιστίνια ακτιβίστρια, ενώ ορισμένοι Παλαιστίνιοι αντέδρασανστα εγκλήματα τιμής που παρουσίαζε η σαπουνόπερα.
Οσο για τη σαπουνόπερα«Asi», μια α λα τούρκα εκδοχή του «Υπερηφάνεια και προκατάληψη» της ΤζέινΟστιν, είχε τέτοια απήχηση στον αραβικό κόσμο, ώστε μέλη της βασιλικήςοικογένειας της Σαουδικής Αραβίας ζήτησαν να γνωρίσουν τους πρωταγωνιστές. Ταισλαμικά κεφάλαια από όλες αυτές τις χώρες εισρέουν για επενδύσεις στηνΤουρκία, ενώ οι τούρκοι επιχειρηματίες απολαμβάνουν μεγάλη εκτίμηση. Θυμάταιπολύ καλά και το ελληνικό κοινό τις επιτυχημένες οικοδομικές επιχειρήσεις τηςοικογένειας του Ονούρ στο Ντουμπάι, αλλά και προς Βορρά, στη σειρά «Πειρασμός»(«Ask-I Memnu»), τις επίσης κατασκευαστικές επιχειρήσεις στο Καζαχστάν. Γιατίκάθε άλλο παρά μόνον η Μέση Ανατολή είναι στόχος αυτής της κολοσσιαίαςτηλεοπτικής επιχείρησης διπλωματικής διείσδυσης της τουρκικής κουλτούρας στιςχώρες του μουσουλμανικού τόξου. Κροατία, Αλβανία, Κόσοβο, Αζερμπαϊτζάν,Καζαχστάν, Βουλγαρία, Σερβία, Μαυροβούνιο, Ρουμανία απολαμβάνουν με το ίδιοπάθος τα τουρκοσάπουνα και χώρες οι οποίες κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ούαιώνα δεν έτρεφαν συμπάθεια για την Τουρκία, γεγονός που είχε διαποτίσει ακόμηκαι την εκπαίδευση των παιδιών (κατάλοιπο από την οθωμανική εποχή), υποκλίθηκανμε ενθουσιασμό στους τούρκους τηλεαστέρες.
Τα Νέα/ 13/04/2012- Ρεπορτάζ ΠόπηΔιαμαντάκου
