ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ 2011 ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ, ΦΑΛΗΡΟΥ,ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΡΕΝΤΗ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΙΕΡΟΝ ΚΛΗΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΛΟΧΡΙΣΤΟΝΠΛΗΡΩΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΥΤΟΥ
* * * * * *
Τέκνα μου ἀγαπητά καί περιπόθητα
Ἐπίτῇ Ἑορτῇ τῶν Χριστουγέννων κατ' ἔτος καλούμεθα, ὅπως σκεφθῶμεν βαθύτερον τήνσημασίαν τοῦ γεγονότος τῆς Ἐνσαρκώσεως τοῦ Λόγου. Τοῦτο εἶναι ἀπαραίτητον,διότι συνήθως παραμένομεν εἰς τήν στενήν ἀντίληψιν περί αὐτῆς, δηλαδή εἰς τήνσωτηριολογικήν. Πράγματι ὁ Λόγος ἐνηνθρώπισε διά νά σώση τούς πιστεύοντας εἰς Αὐτόν τόν Χριστόν Κυρίουἀνθρώπους. Ἢ ἀντίληψις αὐτή εἶναι ἡ πρωταρχικὴ καὶ ἡ ἀμέσως μετά τοῦ γεγονότοςτῆς Ἐνσαρκώσεως συνδεδεμένη, ὅταν μάλιστα θεωρῆται ἐν ἀπολύτῳ συναφείᾳ μετὰ τοῦΣταυροῦ καὶ τῆς Αναστάσεως.
Πέραν τῆς ἐννοίας αὐτῆς ὅμως, ἢ μᾶλλον ἐκτός τοῦ ἀποτελέσματος τούτου, τῆς σωτηρίας δηλαδή τῶν πιστευόντων εἰς Χριστόν, ὑπάρχει μία εὐρυτέρα ἔννοια ἀναποσπάστως συνδεδεμένη μετὰ τῆς στενωτέρας αὐτῆς. Ἔννοοῦμεν τήν ἐπίδρασιν της Ἐνσαρκώσεως ἒφ' ὁλοκλήρου τηςἱστορίας καί τῆς ἐξελίξεως αὐτῆς καθώς καί τῆς συμβολῆς της εἰς τήν πρόοδοντοῦ πολιτισμοῦ. Διά τῆς στενῆς μόνον ἀντιλήψεως τῆς Ἐνσαρκώσεως παραγνωρίζεταισυνήθως τό γεγονός ὅτι ἡ Ἐνσάρκωσις ἐπιφέρει ριζικήν ἀλλαγήν τῆς ἐνοράσεως τοῦκόσμου ὑπό τοῦ ἀνθρώπου καί παίζει βασικόν ρόλον εἰς τήν σύμφωνον πρός τήν ἐνόρασιν ταύτην συνολικήν καί ἀτομικήν προσπάθειαν ὅλων καὶ τήνδρᾶσιν των εἰς ὅλους τούς τομεῖς τῆς κοινωνικῆς, ἐπιστημονικῆς καί οἰκονομικῆςζωῆς.
Ἡ Ἐνσάρκωσις κατά κύριον λόγονκαταφάσκει τήν σωματικήν ὑπόστασιν τοῦἀνθρώπου καί μέσω αὐτῆς τήν ὑλικήν σύστασιν τοῦ κόσμου. Τό σῶμα δέν εἶναι πλέον τό δεσμωτήριον τῆς ψυχῆς, τό κατώτερονὑλικόν ἐν τῷ ὁποίῳ ἐμφωλεύουν τά ἔνστικτα καί αἱ ἀντιστρατευόμεναι τό πνεῦμαὁρμαί. Αὐτό εἶναι τό σῶμα διά τόν «ψυχικόν ἄνθρωπον». Διά τόν πνευματικόν ὅμως οἱ «σάρκα φρονοῦντες»πρέπει νά γίνουνὁλοκληρωμέναι ὑπάρξεις, εἰς ἕνα ἀδιάσπαστον σύνολον, ψυχήν καί σῶμα. Ἐν ὄψειτῆς Ἐνσαρκώσεως καλούμεθα πάντες οἱ πνευματικοί ἄνθρωποι νάγίνωμε καί ἀληθῶς σωματικοί, νά μή διχάζωμε δηλαδή τήν ὑπόστασίν μας εἰς δυόἀντιτιθεμένους μεταξύ των κόσμους. Τό σῶμα εἶναι ἡ ἔκφρασις τῆς αὐθεντικῆςὑποστάσεως ἑνός ὁλοκληρωμένου προσώπου. Μέσω αὐτοῦ ὁ πνευματικός ἄνθρωποςἔρχεται εἰς σχέσιν, ἐγκαθιδρύει κοινωνίαν μετά τῶν ἄλλων, δημιουργεῖ, κινεῖ καίκινεῖται, ζῆ τό πνεῦμα καί τήν ὑπόστασίν του.
Ἡ Ἐνσάρκωσις, διὰ τοῦτο συνεκλόνισε τήν ἀντίληψιν, ὅτι εἰς τό σῶμα ἑδρεύουν δυνάμεις ἀντιμαχομεναι τήν ψυχήν καί τό πνεῦμα. Μέσω δέ τῆς καταρρίψεως τῶνπανάρχαιων αὐτῶν ἀντιλήψεων περίδαιμονικοῦ στοιχείου κυριεύοντος ἤ ἐμφωλεύοντος εἰς τήν σάρκα ἐπῆλθεν ἡ μεγαλύτερα εἰρηνική ἐπανάστασις, βραδέως ἀλλ' ἀσφαλῶς,ὅσον ἀφορᾶ εἰς τήν ἐνόρασιν τῆς ὕλης γενικῶς.Ἡ φύσις δέν θεωρεῖται πλέον ὡς τό βασίλειον μεταφυσικῶν δαιμονικῶνδυνάμεων. Αἳ ποικιλόμορφοι δεισιδαιμονίαικυρίως θρησκευτικαί, ἐξηφανίσθησαν καί ἡ ὑλική φύσις παρεδόθη ὀλίγον κατ'ὀλίγον εἰς τάς χεῖρας τοῦ ἐρευνητοῦ ἀνθρώπου χάριν τῆς περαιτέρω μέσῳ αὐτῆςπροόδου. Ὅπως θὰ προοδεύση πλέον ἡ χειρουργική εἰς τήν ἰατρικήν καὶ θάἐγχειρίζηται τό σῶμα ἄνευ οὐδεμιᾶς προκαταλήψεως, οὕτω καί ἡ ὕλη τῆς φύσεως θάἐρευνᾶται ὡς ἡ πηγή ζωτικότητος καί δυνάμεως πρός περαιτέρω πρόοδον. Ὅπως ἡψυχή θά ἀποτελέση ἕνα ἀδιάσπαστον σύνολον μιᾶς διακεκριμένης προσωπικότητοςμετά τοῦ σώματος, οὕτω καί ἡ φύσις θὰ ἀποτελέση ἕνα ὅλον μετά τῆς ἱστορίας,πνευματικῆς καί ὑλικῆς, τῆς μιᾶς Δημιουργίας, ἒφ' ὅσον ὁ Κτίστης αὐτῆς μετέχεικαί τῶν δύο, μεταλαμβάνει καὶ ἐν τῇ αὔτοταπεινώσει Του ὅλων τῶν στοιχείων αὐτῆςκαί ὁλοκληρώνει τά πάντα ἐν τῇ ἑνότητι τοῦ προσώπου τοῦ ἐνσαρκωθέντος ΛόγουΤου.
Ἑπομένως ἐδῶ εὑρίσκονται αἱ ἀρχαί τῆς ὠθήσεως πρός τήν τωρινήν πρόοδονκαίὀρθῶςαὐτήἐθεωρήθηὑπόφιλοσόφωνκαίἐπιστημόνωνὡςἀδιανόητοςἄνευτῆςΧριστιανικῆςπίστεως, δηλαδή ἄνευ τοῦ γεγονότος τῆς Ἐνσαρκώσεως. Βεβαίως, προϋπῆρχεν αὐτοῦ καί γνῶσις καί Τέχνη καί Φιλοσοφία. Ἀλλ'αὐταί παρέμειναν ὑψηλαί θεωρίαι χωρίς νὰ γίνωνται καί ἱστορική πραγματικότης. ἩἘνσάρκωσις ὅμως ὤθησε τήν ἱστορίαν ὡς βαθυτάτη πνευματικὴ κινητήριος δύναμιςεἰς τήν περίοδον τῆς ἐφαρμογῆς εἰς τάς ἐπιστήμας τῆς φύσεως. Ἡ ἀντίθεσις πλέονδέν παρουσιάζεται μεταξύ ὕλης καί πνεύματος, φύσεως καί ἱστορίας, ἀλλά τῶνπαρεχομένων δυνατοτήτων ὑπό τῆς φύσεως καί τῆς μεταξύ προσωπικῆς εὐθύνης τοῦἀνθρώπου ἐνώπιον του. Αὐτή προκαλεῖ καί ἐμψυχώνει πλέον μὲ ἄκρον ρεαλισμόνκάθε συνειδητήν ἐνέργειαν τοῦ ἀτόμου ὡς μέρους τοῦ συνόλου καί ἐπιφέρειἐπανάστασιν καί κίνησιν καί πρόοδον εἰς ὅλα τά πεδία δράσεως του, ὡς πνευματικοσωματικῆςὑποστάσεως, μέσω τῆς ὕλης τῆς φύσεως καὶ τῶν γεγονότων τῆς ἱστορίας. Τά πάνταἐπί τῆ βάσει τῆς Ἐνσαρκώσεως προσφέρονται καί γίνονται δι' ἕνα ὡρισμένον,ἀνώτερον σκοπόν, τοῦ ὁποίου ὁ ἄνθρωπος εἰς τό φῶς τῆς Ἐνσαρκώσεως∙ καλεῖται νάγίνη φορεύς, δυναμικὸς συνεργάτης τοῦ Δημιουργοῦ καί ἐνσαρκωθέντος ἐντός τῆςἹστορίας Λόγου.
Κατ' αὐτόντόντρόπονκαίἡἱστορίαδὲννοεῖταιπλέονὡςἡχρονικήδιάστασιςτοῦπαρελθόντοςἤἡἐξιστόρησιςαὐτῆς∙ ἀλλ’ ἡπραγματικότηςτῆςὑλικῆςκαὶπνευματικῆςὑποστάσεωςτῆςδημιουργίαςκινούμενηςπρὸςτάπρόσω, μέσω πάλης καί ἀγῶνος καί μέσω τῆς ἐνεργείας τοῦ ἀνθρώπου τοῦ ἄξονος πλέον καὶ κέντρου τῆς ἐνεργείας αὐτῆς. Ἡ Ἐνσάρκωσις κρημνίζει τήν ἀρχαίαν ἤρεμον «κλασικήν» κυκλικὴνἀντίληψιν περί ἱστορίας ὡς ἀενάως αὐτο - ἐπαναλαμβανόμενης. Ἡ Ἐνσάρκωσις στρέφειτήν προσπάθειαν τοῦ ἄνθρωπου, ὡς ἀτόμου καί ὡς συνόλου, δυναμικῶς πρὸς τόμέλλον, πρὸς ἕνα συνεχῶς ἀνώτερον ἐπίπεδον προόδου. Τοῦτο ἐπιτυγχάνεται μέσωριζικῶν καί ραγδαίων μεταβολῶν καί ἀνατροπῶν τοῦ παρελθόντος, ἂλλ' ἐν συνεχείᾳμετ' αὐτοῦ. Ἡ Ἐνσάρκωσις καταδεικνύει ὅτι ἡ ἀνάμνησις τοῦ ἱστορικοῦ γεγονότοςτης γίνεται προφητεία διά τήν δρᾶσιν εἰς τό παρόν καί τό μέλλον. Ἡ ἱστορία ὡςπαρελθόν προηγεῖται προεκτεινομένη εἰς τό μέλλον ὡς ὁ σκοπός τῆς ὅλης ἱστορικῆςἐξελίξεως : «ἐν αὐτῷ ἔκτισται τά πάντα». Τό παρελθόν μέσω τῆς εὐρυτέρας ἐννοίαςτῆς Ἐνσαρκωσεώς μᾶς μεταδίδεται εἰς τό παρόν ὡς κινητήριος δύναμις εἰς ὅλους τούςτομεῖς τῆς ζωῆς διά τό μέλλον. Κάθε ἄνθρωπος γίνεται προφήτης ἐνεργείας εἰς τόμέλλον, ὁραματιζόμενος ὅμως τό παρελθόν. Ἔτσι ἡ Ἐνσάρκωσις πληροῖ δυναμικῆςἐλπίδος ὅλους τούς ἀνθρώπους ἀνεξαιρέτως. Δυναμικὴ ἔλπις ὅμως σημαίνει τήνἐλπίδα πού δέν πληροῦται ποτέ, ἢ καλύτερον, πληρουμένη δημιουργεῖ νέαν ἐλπίδα,διότι ὁ ἐνσαρκωθείς Λόγος εἶναι ὁ λόγος τῆς ἐλπίδος, ὁ ὁποῖος εἶναι καί τότέλος, δηλαδὴ ὁ σκοπὸς της, ὅπως θά ἀποκαλυφθῆ εἰς τό τέλος τῆς ἱστορίας. Μέχρι τότε ἡ ἱστορία μετά τήν Ἐνσάρκωσιν θά βαδίζημέσω ἀντιθέσεων καί ἀγῶνος πρός τότέλος της.
Ἡ Ἐνσάρκωσις ἑπομένωςἑνώνει τό ἀνθρώπινον γένος εἰς μίαν ἀπό κοινοῦ προσπάθειαν ἐπί τῇ βάσει ἑνὸςγεγονότος τῆς ἱστορίας. Πέριξ αὐτοῦ διά πρώτην φοράν συγκεντροῦται ἡ ἀνθρωπότης. Ἡ ἔννοια τῆς Ἐνσαρκώσεως «διὰμόνους τούς πιστεύοντας» καίτοιὀρθή, ἐν τούτοις εἶναι ἐλλειπτική. Διότι ἡ Ἑνσάρκωσις γίνεται μέν εἰς ἕνα ἱστορικὸν τόπον, εἰς ἕνα συγκεκριμένονπρόσωπον, τὁν Ἰησοῦ Χριστόν, τὀν Σωτῆρα τοῦ κόσμου, τόν μόνον ἀληθῆ Μεσσίαν,ἀλλά συγχρόνως ἀναλαμβάνεται ὁλόκληρος ἡ ἀνθρωπίνη φύσις ὑπὸ τοῦ Λόγου – Υἱοῦτοῦ Ζῶντος Θεοῦ. Ἐὰν λείψη τό δεύτερον στοιχεῖον, τότε ἡ Ἐνσάρκωσις αὐτὴ ἔχειχάσει τόν ἀνώτερον σκοπὸν τῆς ὑπάρξεώς της, δηλαδὴ τήν παγκόσμιονσημασίαν καί τήν πραγματικότητά της.
Ὁ Ἐνσαρκωθείς Λόγος –Υἱός τοῦ Θεοῦ ἐπανασυνιστᾶ τήν ἐπικοινωνίαν Δημιουργοῦ καί ὅλης τῆς δημιουργίαςΤου. Τά πάντα συμπεριλαμβάνονται εἰς τήν Ἐνσάρκωσιν. Καί ὅταν ἡ Γραφὴ ἀναφέρειτήν λέξιν «τά πάντα» εἶναι σαφές, διατί γίνεται αὐτή ἡ σχολαστική ἐπανάληψις.
Ἡ Ἐνσάρκωσις δὲν ἀφορᾶ μόνον εἰς τά χριστιανικὰ ἔθνη ἂλλ' εἰς«τάπάντα». Ὁ Χριστός διά νά γίνηπραγματικότης ὡς ἰδικός μας, πρέπει νά θεωρῆται ὡς Ἐνσαρκωθείς καί ἀνήκωνπερισσότερον εἰς τοὺς ἄλλους ἐκείνους οἱ ὁποίοι ἐμφανίζονται ὡς μή ἔχοντεςσχέσιν μετ' αὐτοῦ. Ἀναμοχλεύει ὁ Κύριος διά τῆς Ἐνσαρκώσεως τήν ἱστορίαν καίδίδει περιεχόμενον εἰς αὐτήν καί σκοπόν. Ὅλαι αἱ θρησκεῖαι, ὅλοι οἱ πόθοι δηλαδήτοῦ ἀνθρώπου νά ἐννοήση καί πλησίαση τόν Θεόν ὁλοκληροῦνται εἰς τήν Ἐνσάρκωσιντοῦ Λόγου μέσω τῆς ἐπιθυμίας τοῦ Θεοῦ νά πλησιάση τώρα Αὐτός τά πάντα καί τούςπάντας. Καί ἀπό τῆς ὥρας ἐκείνης ἡ ἐμμονή σέ ὅποια ἄλλη θρησκευτική θεώρησιεἶναι ἀποστασία καί ἔγκλημα.
Βλέπομεν λοιπόν, ὅτι ἡ Ἐνσάρκωσιςδέν εἶναι ἁπλῶς ἕνα ἱστορικόν γεγονός τοῦ παρελθόντος ἀλλά ἡ δύναμις ὁλοκλήρου τῆς πραγματικότητοςτῆς ἱστορίας πρός τά πρόσω προοδευούσης. Τά πάντα ἀνεμοχλεύθησαν μέσω αὐτῆς.Βεβαίως ὄχι διά μιᾶς. Ὁ Θεὸς δέν ἐνεργεῖ ποτέ «μαγικήν» πρόοδον, ἀλλάδημιουργεῖ τάς προϋποθέσεις διά νέαν μακράν καί ἐπίπονον προσπάθειαν τοῦ ἄνθρωπου. Εἶναι βραδυφλεγὴςἡ ἐνέργεια τῆς Ἐνσαρκωσεως, ἐντός τῆς ἱστορίας. Ὅταν ζῆ κανείς σήμερον τήνσυνεχῆ μεταλλαγήν τοῦ τεχνολογικοῦ πολιτισμοῦ καί τῶν κοινωνιῶν καί τῆςκαταπληκτικῆς δυναμικότητος τοῦ ἀνθρώπου προκαλοῦντος τήν μεταλλαγήν αὐτήν,πρέπει νά θεώρηση τό γεγονός τῆς Ἐνσαρκώσεως εἰς τήν παγκόσμιον του ἔκτασιν.Δυστυχῶς, ἡ ἀντίληψίς μας περί «Θρησκευτικῶν» γεγονότων εἶναι τόσον εἰρηνικήκαί «φιλήσυχος» ὥστε καί τό «ἐπί γῆς εἰρήνη» παρηρμηνεύθη ἱστορικῶς. Ἢἀποκλειστικὴ ἀντίληψις τῆς σωτηρίας ὡς διδομένης εἰς ἕκαστον διά τῆς ἀφέσεωςτῶν ἁμαρτιῶν, μᾶς ἀπεστέρησε τῆς δυναμικῆς ἐνοράσεως τῆς «Εἰρήνης» μεταβαλλούσης ἔκτοτε τήν ἱστορίαν ὁλόκληρον.Ἡ εἰρήνη αὐτή πρέπει νά θεωρῆται συγχρόνως μετὰ τῶν λόγων τοῦ Χριστοῦ «Οὐκἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἀλλά μάχαιραν» (Μάτθ. 10,34) καί ὄχι μόνον εἰς τούςπιστούς διά τῆς αἰσθήσεως τῆς ἁμαρτωλότητος των. Τοῦτο εἶναι πιετιστικὴ(εὐσεβιστική) ἀντίληψις. Οὔτε ὡς ἀντίθεσις πνεύματος καί ὕλης. Τοῦτο εἶναιἰδεαλισμὸς καί ρωμαντισμός. Ἡ μάχαιρα ἐδῶ εἶναι ἡ κόπτουσα καί διακόπτουσα τήνἤρεμον συνέχειαν τῆς ἱστορίας ἐν τῇ ὁποίᾳ ὁ ἄνθρωπος ἔζη καὶ ζῆ ἀμέριμνος διάκάτι ἀνώτερον καί δι’ ὄλον τόν Κόσμον. Ἡ Ἐνσάρκωσις εἶναι ἔκρηξις ἐνεργείαςἐντός τῆς ἱστορίας· εἶναι φωτιά πού δοκιμάζει, καίει, θερμαίνει, ἀναζωπυρεῖ,ἐπαναστατεῖ, διαμορφώνει ἀπροσδοκήτως, μεταβάλλει ταχέως τά πάντα. «Πῦρ ἦλθονβαλεῖν εἰς τήν γῆν∙ καί τί θέλω εἰ ἤδη ἀνήφθη». (Λούκ. 12, 49). ἪἘνσάρκωσις μᾶς ὑπενθυμίζει αὐτό τόπρώτον «ἄναμμα», τό ὁποῖον ἀναμορφώνει τώρα ὁλόκληρον τήν ἱστορικήν πραγματικότητα καί τήν στρέφειπρός τό μέλλον.
Παρ' ὅλαςτάςπαρεξηγήσεις, παραλείψειςκαίπαραβλέψειςτῶνπιστευόντωνεἰςτήνἘνσάρκωσιν, ἐν τούτοις αὐτή συνεχῶς ἐνεργεῖ τό ὡραῖον τοῦτο ἐπαναστατικόν ἔργον της εἰς τήν ἱστορίαν. Ὅπως ἱστορικῶς δέν ὑπάρχει καμμιά πραγματική κοινωνική ἀλλαγή ἤπραγματικά προοδευτική γραμμή εἰς τά γράμματα, τάς ἐπιστήμας, καί τήνδιαμόρφωσιν τῆς παγκοσμίας συνειδήσεως ὅτι ἀνήκομεν πάντες εἰς μίαν οἰκογένειανἄνευ φυλετικῶν καί ἐθνικῶν διακρίσεων, ἄνευ ἄμεσου ἤ ἐμμέσου ἀναφορᾶς εἰς τόγεγονός τῆς Ἐνσαρκώσεως, ἔτσι θά συνεχισθῆ ἡ ἐπίδρασις αὐτή καί εἰς τό μέλλονἀσφαλῶς εἰς ὀξύτερον βαθμόν καί ἴσως μέσω ὀξυτέρων ἀντιθέσεων καί στιγμιαίωνπαραδοξοτήτων καί παροδικῆς ἐξαλλότητος πρός ἀπαρτισμόν τῆς μιᾶς ποίμνης. Τοῦτοδέν εἶναι προφητεία μέλλοντος ἀλλ' εἶναι ἀνάμνησις παρελθόντος ἐν τῇ δυναμικῇ ἐξελίξει της ὡςπροεκτεινομένη εἰς τό μέλλον. Διότι ἡ Ἐνσάρκωσις τοῦ Λόγου ὑπήρξεν καί θά παραμείνῃἄξων τῆς ἱστορικῆς πραγματικότητος διά πάντα.
Χριστός ἐτέχθη!
Ἀληθῶς ἐτέχθη!
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣΣΑΣ
+ ὁ Πειραιῶς ΣΕΡΑΦΕΙΜ
