Συνέντευξη του ΜητροπολίτηΣισανίου και Σιατίστης κ. Παύλου, στο περιοδικό ΠΥΛΗ του ΙνστιτούτουΠεριφερειακής Ανάπτυξης Δυτικής Μακεδονίας, με αφορμή την εορτή τωνΧριστουγέννων.
Πως οΧριστός με τη Γέννηση του αναγεννά την ανθρώπινη φύση μας;
Κατ’ αρχήν σας ευχαριστώ θερμά που μου δίνετε τηνδυνατότητα να επικοινωνήσω με τους εκλεκτούς αναγνώστες σας και μάλιστακαθ’οδόν και εν πορεία προς την Μητρόπολη των εορτών, τα Χριστούγεννα.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι τα γεγονότα της ζωήςτου Χριστού είναι γεγονότα της προσωπικής μας ζωής και ιστορίας. Μας αφορούνάμεσα και προσωπικά. Έρχονται να απαντήσουν στα πιο καίρια υπαρξιακά μαςερωτήματα και να θεραπεύσουν τις πληγές μας. Ακόμη έρχονται να ερμηνεύσουν ταγεγονότα του σήμερα.
Η πτώση του ανθρώπου δέν ήταν μια ηθική παράβαση, αλλάένας οντολογικός ακρωτηριασμός της ανθρωπίνης φύσεως. Ο πειρασμός του πρώτουανθρώπου ήταν εάν θα θεωθεί δια της κοινωνίας του με το Θεό η αυτονομημένος απότον Θεό. Μιλάμε για το προπατορικό αμάρτημα λησμονώντας όμως το ουσιαστικόπεριεχόμενο της λέξεως αμαρτία.
Το ρήμα αμαρτάνω σημαίνει αποτυχαίνω, κάνω λάθος. Αμαρτίαλοιπόν σημαίνει αποτυχία. Ποιά λοιπόν είναι η αμαρτία, δηλαδή η αποτυχία, τουπρώτου ανθρώπου;
Ο Αδάμ επεχείρησε να γίνει Θεός, χωρίς τον Θεό, αλλάαπέτυχε. Αντί να θεωθεί υπέταξε την ζωή του στην φθορά, στον πόνο και τελικάστον θάνατο. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ο Θεός δεν δημιούργησε τίποτααπό αυτά. Η φθορά, ο πόνος και ο θάνατος ήταν ανύπαρκτα στην κατάσταση τηςαρχέγονης δικαιοσύνης, δηλαδή στην ζωή προ της πτώσεως.
Η πτώση λοιπόν οδήγησε στην έκπτωση από την κοινωνία μετον Τριαδικό Θεό και στην οντολογική διαφθορά της ανθρωπίνης φύσεως. Ο άνθρωποςεπεχείρησε πολλές φορές μέσα στην ιστορία να υπερβεί την θνητότητα του, αλλάματαίως. Αυτή η ματαιότητα της αυτοσωτηρίας συνειδητοποιείται σε δύο εκφραστικάκείμενα της αρχαιοελληνικής παραδόσεως μας.
Στο ποίημα του Διγενή Ακρίτα. Ο Διγενής είναι ο δυνατόςάνθρωπος που νικά όποιον επιχειρεί να παλέψει μαζί του. Έρχεται όμως η στιγμήπου θα παλέψει με τον χάρο στα μαρμαρένια αλώνια. Εκεί για πρώτη φορά ο Διγενήςθα νικηθεί. Εκεί για μια ακόμη φορά ο θάνατος θα νικήσει. Το δεύτερο κείμενοείναι η Τραγωδία του Αισχύλου «ο Προμηθέας Δεσμώτης».
Καταδικασμένος ο Προμηθέας να είναι δεμένος στον Καύκασογιατί επεχείρησε να κλέψει το ιερόν πυρ από τους Θεούς και καθώς ένα όρνεο κατάκαιρούς του κατατρώγει το συκώτι μάταια αγωνίζεται να ελευθερωθεί.
Ο Ερμής που περνάει από εκεί και βλέπει το μαρτύριο τουτου λέγει: «Ποτέ δεν θα πάρουν τέλος τα δεινά σου εκτός αν ο Θεός σε λυπηθείκαι στείλει κάποιον δικό του να σε σώσει». Αυτή η συνείδητοποίηση της αδυναμίαςγια αυτοσωτηρία ορίζει το «πλήρωμα του χρόνου», τον κατάλληλο καιρό κατά τονοποίο ο Θεός στέλνει κάποιο δικό Του.
Ο Υιός και Λόγος του Θεού γίνεται άνθρωπος, προσλαμβάνειτην ανθρώπινη φύση μας για να την θεραπεύσει. Τα Χριστούγεννα, στα άχραντασπλάχνα της Θεοτόκου, η ανθρώπινη φύση μας μπολιάζεται με το θεϊκό μπόλι.
Ο Χριστός είναι ο Σωτήρας όχι με κάτι που κάνει, αλλά μεαυτό που Είναι. Στο πρόσωπο του ενώνεται ασύγχυτα και αδιαίρετα ο Θεός με τονάνθρωπο. Η ένωση είναι ασύγχυτη.
Το κάθε πρόσωπο διατηρεί την ετερότητα του. Αυτό σημαίνειτο σεβασμό της ανθρώπινης ελευθερίας, αλλά και α-διαίρετη. Όσο η ανθρώπινη φύσημας κοινωνεί με το Θεό εις το Πρόσωπο του Ιησού Χριστού, ο θάνατος έχει νικηθείκαι ο άνθρωπος εν Χριστώ και δια του Χριστού υπερβαίνει την θνητότητα.
Η οντολογική καταστροφή έχει πλέον θεραπευθεί. Με αυτό τοντρόπο η Γέννηση του Χριστού σηματοδοτεί την θεραπεία και αναγέννηση τηςανθρωπίνης φύσεως.
Στήν Αγία Γραφή οι προφήτες μιλούν για την Γέννηση τουΧριστού. Αυτό δεν είναι ένα μόνιμο θαύμα;
Πολύ σωστά το επισημαίνετε με την ερώτηση σας. Ο Χριστόςείναι το μοναδικό πρόσωπο μέσα στην ιστορία του Οποίου όχι μόνο η Γέννηση, αλλάολόκληρη η ζωή, ο σταυρικός Του θάνατος και η Ανάσταση Του προφητεύθηκαν αιώνεςολόκληρους πριν από την εμφάνιση Του στη γη.
Οι προφητείες μάλιστα αναφέρονται και σε λεπτομέρειες τηςζωής Του. Ο προφήτης Ησαίας 800 χρόνια πριν, ομιλεί με πολύ καθαρό τρόπο διατην εκ της Παρθένου Μαρίας Γέννηση Του σαν να την βλέπει μπροστά του «Ιδού ηΠαρθένος εν γαστρί έξει και τέξεται υιόν και καλέσουσι το όνομα αυτού Εμμανουήλο εστί μεθερμηνευόμενον, μεθ’ημών ο Θεός».
Δεν αναφέρεται απλώς σε μία εκ Παρθένου Γέννηση ενόςβρέφους, αλλά προσδιορίζει με απόλυτη ακρίβεια την ταυτότητα του. Είναι οΕμμανουήλ, ο Θεός που είναι πλέον μαζί μας. Οι προφητείες είναι ο μεγάλοςογκόλιθος της ιστορικής παρουσίας του Θεού μέσα στον κόσμο.
Βλέπετε άλλωστε πόσο έντονο είναι το ενδιαφέρον ναερμηνεύσουμε το παρόν και το μέλλον δια του μοναδικού προφητικού βιβλίου τηςΚαινής Διαθήκης, την « Αποκάλυψη του Ευαγγελιστού Ιωάννου.
Ποιά είναι η πνευματική αναγεννητική εμπειρία τήςΓέννησης του Χριστού;
Η σάρκωση του Θεού νοηματίζει τη ζωή του ανθρώπου. Έξωαπό τόν Χριστό η ζωή δεν έχει νόημα γιατί τέλος της είναι ο θάνατος. Η διάρκειατων χρόνων της ζωής του ανθρώπου δεν έχει νόημα, αφού το τέλος θα είναι οθάνατος και η ώρα του είναι αβέβαιη.
Χωρίς την πρόσληψη της ανθρώπινης φύσης από το Θεό, τηνκάθε μέρα το α-σκοπο θα συναγωνίζεται το παρά-λογο, αλλά τον αγώνα θα τονκερδίζει πάντα το τραγικό. Η σάρκωση του Θεού αφαιρεί την αλογία από τονάνθρωπο. Τα Χριστούγεννα «ο Λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν.
Η χάρις και η αλήθεια δια Ιησού Χριστού εγένετο» θα μαςπει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης. Κάθε φορά που τελούμε τη Θεία Λειτουργία βιώνουμετα Χριστούγεννα, καθώς σε κάθε Λειτουργία προσφέρουμε τη ζωή μας στο Θεό μέσααπό τα είδη του άρτου και του οίνου για να γίνουν δια του Αγίου Πνεύματος Σώμακαι Αίμα Χριστού, ζωή του Χριστού η οποία προσφέρεται προς κοινωνία στονάνθρωπο.
Στο ερώτημα λοιπόν πως η Γέννηση του Χριστού θα γίνειεμπειρία της ζωής του καθενός μας η απάντηση είναι μία. Με την ένταξη μας τηνοργανική στη ζωή του Χριστού μέσα από τη λατρεία της Εκκλησίας. Στο Μυστήριοτης Θείας ευχαριστίας ο Χριστός ανακλίνεται στήν καρδία μας σαν σε φάτνη.
Η προσπάθεια η δική μας είναι να ευπρεπίζουμε διαρκώς τηνφάτνη-καρδία μας με την άσκηση, τη νήψη, την εγρήγορση την πνευματική. Με αυτέςτις προϋποθέσεις ο άνθρωπος αναγεννάται οντολογικά και φανερώνει στηνκαθημερινότητα του την ζωή του Χριστού. Αυτή την αλήθεια την φανερώνουν όλοι οιΆγιοι.
Όσοι γνωρίσαμε στην σύγχρονη εποχή μορφές όπως ο π.Παίσιος, ο π. Πορφύριος, ο π. Ιάκωβος, ο π. Σωφρόνιος, ο Παπά-Εφραίμ και τόσοιάλλοι νοιώθουμε πόσο αληθινό είναι αυτό.
Η παρουσία τους και το πέρασμα τους από τον κόσμο δείχνειστον καθένα τον τρόπο που εσωτερικεύει την Γέννηση του Χριστού, την καθιστάγεγονός της δικής του ζωής και αναγεννάται όχι συμβολικά, αλλά ουσιαστικά.
Πως η Γέννηση του Χριστού απαντά στα ερωτήματα: Ποιόςείμαι; από που έρχομαι; Που πάω;
Τα Χριστούγεννα ο Θεός γίνεται άνθρωπος. Στο ερώτημα:γιατί ο Θεός γίνεται άνθρωπος; όλη η πατερική θεολογία απαντά: Για να κάνει τονάνθρωπο Θεό.
Η σάρκωση του Θεού φανερώνει την μεγαλωσύνη και τηνμοναδικότητα του ανθρώπου. Πόσο αξίζει ένας άνθρωπος; Τόσο, ώστε ο Θεός γίνεταιάνθρωπος για χάρη του. Η Γέννηση του Χριστού είναι το μέτρο της ανθρώπινηςαξίας.
Εάν αφαιρέσουμε αυτό το μέτρο τότε ο άνθρωπος παραμένειένα αντικείμενο. Η ιστορία έχει αποδείξει ότι όσοι στο διάβα της είχαν στόχοτον Θεό, στην πραγματικότητα είχαν στόχο τον άνθρωπο. Η πίστη στο Χριστόπολεμήθηκε για να κρημνίσει την αξία του ανθρώπου.
Βλέπουμε στις μέρες τον ευτελισμό και την υποτίμηση τουανθρώπινου προσώπου. Οι απρόσωπες δυνάμεις της οικονομίας, της παραγωγής καιτης κατανάλωσης αχρήστευσαν τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος λογαριάζεται σανκαταναλωτική μονάδα, σαν ένα γρανάζι σε μια μηχανή. Βλέπετε ότι ούτε η παιδείαμας υπολήπτεται τον άνθρωπο.
Στοχεύει στο μυαλό του η στα χέρια του αλλά όχι στηνπροσωπικότητα του και γι’αυτό τα παιδιά μας απορρίπτουν αυτή την παιδεία.Σκεπτόμαστε να την συνδέσουμε με την παραγωγή την στιγμή που την έχουμεαποσυνδέσει από την αγωγή.
Ενθυμούμαι, πριν πολλά χρόνια, είχα προσκληθεί στοΠολυτεχνείο της Ξάνθης από τους φοιτητές για να κάνω μία ομιλία.
Στα πλαίσια αυτής της επίσκεψης είχα μία συνάντηση στηνέδρα της αστροφυσικής με μια ομάδα τότε βοηθών που σήμερα διαπρέπουν ωςκαθηγηταί και τιμούν την επιστήμη και τη χώρα μας εντός και εκτός Ελλάδος.
Οι εκκολαπτόμενοι –τότε- επιστήμονες μου έθεσαν, μεταξύτων άλλων, το ερώτημα: «Τι νόημα έχει η επιστήμη μας; Για μας, για την επιστήμημας, μου είπαν, ο άνθρωπος είναι πρωτόνια, νετρόνια, ηλεκτρόνια. Αλλά πρωτόνια,νετρόνια, ηλεκτρόνια είναι και τα ζώα.
Γιατί λοιπόν να υπολογίσουμε τον άνθρωπο. Μόνο στη σκέψηότι ο άνθρωπος είναι σφραγισμένος με την σφραγίδα του Θεού αντιλαμβανόμεθα τηνευθύνη μας για να μην χρησιμοποιήσουμε την επιστήμη μας εναντίον του άνθρωπου».
Ο Θεάνθρωπος αποκαλύπτει ποιός είναι ο άνθρωπος.Φανερώνει ότι η αρχή του ανθρώπου είναι η αγάπη του Θεού και η πορεία τουανθρώπου δεν είναι προς το μηδέν και το πουθενά αλλά προς την θέωση τουανθρώπου και την μετοχή του στη βασιλεία του Θεού.
Ο Θεός μπαίνει μέσα στο χρόνο μας σαν ένα βρέφος για ναμας φανερώσει την μεγαλωσύνη του κάθε παιδιού. Αυτήν που τόσο εύκολα ξεχνάμε,αυτήν που τόσο εγκληματικά καταστρέφουμε μέσα από την διαδικασία της εκτρώσεως.
Η φανέρωση του ίδιου του Θεού στο πρόσωπο του Μεσσίαενώνει τήν γη με τόν ουρανό; Το σκοτάδι με το φως;
Η φανέρωση του Θεού στο πρόσωπο του Μεσσία όντως ενώνειτην γη με τον ουρανό, τον άνθρωπο με το Θεό, αλλά όχι το σκοτάδι με το φως. Τοφως της Θεογνωσίας διαλύει το σκοτάδι, φωτίζει και νοηματίζει τη ζωή τουανθρώπου.
Στο πρόσωπο του Χριστού κοινωνεί το κτιστό με το άκτιστο,το θνητό με το αθάνατο. Το κτιστό, η κτιστή και υποταγμένη στη φθορά ανθρώπινηφύση μας κοινωνώντας με τον άκτιστο Θεό υπερβαίνει την κτιστότητα και τηνθνητότητα της και αχρηστεύει τον έσχατο δυνάστη της ανθρώπινης φύσης που είναιο θάνατος.
Ο ουρανός στήνει την σκηνή του στη γη και ανανεώνει τηζωή της. Η σκηνή του Θεού μέσα στον κόσμο είναι η Εκκλησία Του. Ο Χριστός είναιπλέον το φως το αληθινό που φωτίζει κάθε άνθρωπο που έρχεται στον κόσμο και τουαποκαλύπτει το νόημα της ζωής του και την κλήση την οποία έλαβε, την κλήση τηςθεώσεως του.
Με το Μυστήριο του Αγίου Βαπτίσματος ο άνθρωποςμπολιάζεται στο Σώμα του Χριστού και γίνεται κοινωνός της ζωής του. Με τομπόλιασμα αυτό ο άνθρωπος γίνεται πιο δυνατός και από τον θάνατο και από τονδιάβολο. Καλείται, μέσα στο Σώμα του Χριστού, την Εκκλησία, νααλληλοπεριχωρηθεί με τους άλλους αδελφούς και να συγκροτήσουν την κοινωνία τωνπροσώπων ως μία αγαπητική κοινωνία κατά το πρότυπο της Τριαδικής.
Την εποχή που ο Σάρτρ έλεγε: «οι άλλοι είναι η κόλασημου!» ο Άγιος Σεραφείμ του Σαρώφ όποιον συναντούσε στο δρόμο του τονπροσφωνούσε με τα λόγια: «Χριστός ανέστη! χαρά μου!».
Βλέπετε, για τον ένα, ο άλλος είναι η κόλαση του! για τονάγιο Σεραφείμ, ο άλλος είναι η χαρά του! και για σύνολη την ασκητική παράδοση:«είδες τον αδελφό σου, είδες τον Θεόν σου». Μια καίρια και απόλυτη διάκρισηανάμεσα στο σκοτάδι και στο φως.
Πείτε μας τέλος πώς ένας Χριστιανός μπορεί να ζήσειβιωματικά τήν Γέννηση του Χριστού και όχι εθιμοτυπικά;
Το ερώτημα σας μου θυμίζει μια παλαιότερη εκπομπή μου σεραδιόφωνο της ιδιαίτερης πατρίδας μου. Ήμουν καλεσμένος από μία δημοσιογράφογια άσχετο θέμα. Ξεκινώντας την εκπομπή, ήταν η εβδομάδα η μετά τα Θεοφάνεια,μου είπε: «Πριν ξεκινήσουμε την εκπομπή μας θέλω να σας θέσω ένα προσωπικό μουερώτημα.
Χθες το απόγευμα είχαν έλθει στο σπίτι μου μερικές φίλεςγια να πιούμε καφέ. Συνειδητοποιήσαμε όλες ότι οι γιορτές είχαν περάσει καιεμείς δεν είχαμε καταλάβει σχεδόν τίποτα. Κάναμε ένα απολογισμό καιδιαπιστώσαμε ότι και οικονομικά και ψυχολογικά και πνευματικά είμασταν χαμένεςκαι μάλιστα νοιώθαμε μια κατάθλιψη να μας βαραίνει. Πείτε μου κάτι γι’ αυτό!».
Την ερώτησα πως πέρασε τα Χριστούγεννα και μου είπε ότιτην παραμονή το βράδυ μαζί με κάποιες φιλικές οικογένειες είχαν πάει σε κάποιοκέντρο και γύρισαν σχεδόν ξημερώματα. Την ρώτησα εάν είχαν πάει στην Εκκλησίακαι μου απάντησε αρνητικά. Της ζήτησα να σκεφθεί τι σχέση είχαν όλα αυτά με ταΧριστούγεννα.
Σε ποιούς χώρους από αυτούς που πήγε, συνάντησε τονΧριστό. Γιατί θεωρεί ότι γιόρτασε Χριστούγεννα. Της εξήγησα ότι οι εορτές έχουναπό μόνες τους μια προσδοκία χαράς και όταν οι γιορτές περνάνε και τη χαρά αυτήδεν την ζούμε, γιατί τις εορτάζουμε με λάθος τρόπο, τότε μετά τις εορτές η κατάθλιψημας γίνεται μεγαλύτερη γι’αυτό αυτοί που μετά τις εορτές έχουν την μεγαλύτερηπελατεία είναι οι ψυχίατροι.
Ξεκίνησα στο ερώτημα σας από ένα περιστατικό αρνητικό γιανα καταλήξω στη θέση: Τα Χριστούγεννα είναι μια εορτή τής Εκκλησίας και δένμπορούμε να τη ζήσουμε παρά μόνο στην Εκκλησία.
Έξω από τήν Εκκλησία τα Χριστούγεννα δέν λένε τίποτα στονάνθρωπο. Τα Χριστούγεννα είναι το συγκλονιστικότερο γεγονός της ιστορίας. Ηιστορία τέμνεται στα δύο στην προς και μετά Χριστόν εποχή.
Ζω μετά Χριστόν σημαίνει ότι ζω μαζί με το Χριστό. Ταμεγάλα γεγονότα η τα καταλαβαίνουμε και επηρεάζουν τη ζωή μας η δεν τακαταλαβαίνουμε και μας ξεπερνάνε και μένουμε στην πνευματική μας φτώχεια. Ζωβιωματικά τα Χριστούγεννα σημαίνει ότι τα ζω μέσα στην Εκκλησία.
Προετοιμάζομαι με τη νηστεία, ψηλαφώ με το δικό τους φωςτον κόσμο σήμερα, εκκλησιάζομαι και μάλιστα την ημέρα των Χριστουγέννων, αφήνωτην καρδιά μου να γλυκαθεί από τους γλυκύτατους και θεολογικότατους ύμνους τωνΧριστουγέννων, μετατρέπω την καρδιά μου σε φάτνη όπου δια της Θείας κοινωνίαςανακλίνεται ο αχώρητος Θεός και έτσι επιστρέφω στο σπίτι για να ζήσω τα έθιμαόχι σαν ξεκάρφωτες συνήθειες, αλλά σαν συνέχεια της ουσιαστικής βιώσεως τωνΧριστουγέννων.
Τα Χριστούγεννα δεν σημαίνουν κατανάλωση, αλλά σοβαρότητακαι προβληματισμό. Τα Χριστούγεννα για μια ακόμη φορά στέλνουν το μήνυμα σ’ένακόσμο που παραπαίει.
Η σωτηρία του κόσμου και του ανθρώπου είναι έργο τηςαγάπης του Θεού και όχι των δικών μας ικανοτήτων. Η κένωση-ταπείνωση του Θεούείναι η μοναδική οδός για το σύγχρονο άνθρωπο για να βρει τον χαμένο εαυτό τουκαι να συναντήσει αγαπητικά τον συνάνθρωπο του.
