Ὁ μακάβριος χορὸς
(Ομιλία του †Μητροπολίτου Φλωρίνης Αυγουστίνου Καντιώτου)
«Ποία ἡ ζωὴ ὑμῶν; ἀτμὶς γὰρ ἔσται ἡπρὸς ὀλίγον φαινομένη, ἔπειτα δὲ καὶ ἀφανιζομένη» (Ἰακ. 4,14)
Ενα ἀκόμη ἔτοςπέρασε, ἀγαπητοί μου. Μὲ τὴν ἀνατολὴτοῦ νέου ἔτους ἂς κάνουμε λί- γεςσκέψεις πάνω στὸ μεγάλο θέμα τοῦ χρόνου.
Τί εἶνε ἕνα ἔτος ἐν συγκρίσει μὲ τὴν αἰωνιότητα; Μία σταγόνα ἐμπρὸς στὸν ὠκεανὸ τοῦ χρόνου. Ἂς ὑποθέσουμε ὅτι ἕνα μυστηριῶδες πουλί, στὸ τέλος κάθε ἔτους πετάει πάνω ἀπ᾿τὸνὠκεανὸ καὶ παίρνει μὲ τὸ ῥάμφος του μία σταγόνα. Μπορεῖτε νὰ φαντασθῆτε πόσαδισεκατομμύρια καὶ τρισεκατομμύρια χρόνια θὰ περάσουνμέχρις ὅτου τὸ πουλὶ πάρῃ καὶ τὴν τελευταία σταγόνα τοῦ ὠκεανοῦ; Κι ὁμεγαλύτερος μαθηματικὸς θὰ καταληφθῇ ἀπὸ ἴλιγγο.
Ἀπέραντος καὶ ἀσύλληπτος εἶνε καὶ ὁ ἄλλος ἐκεῖνος ὠκεανὸς ποὺ λέγεται αἰωνιότης.Πότεἄρχισε ὁ χρόνος; Πόσα χρόνια πέρασαν μέχρι τώρα; Πόσα θὰ περάσουν μέχρινὰ λήξῃ ὁ κόσμος, ποὺ μὲ τὴ δημιουργία του συνδέεται ὁ χρόνος; Σταγόνα στὸνὠκεανὸ εἶνε τὸ ἕνα ἔτος. Τί εἶνε ἡ ζωή μας μπροστὰ στὴν αἰωνιότητα;
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, σὲ ἐπικήδεια ὁμιλία τουστὸν Καισάριο, ὡς ἑξῆς περιγράφει τὴ ματαιότητα τῆς ζωῆς.«Τέτοια εἶνε, ἀδελφοί,ἡ πρόσκαιρη ζωή μας.Τέτοιο τὸ παιχνίδι ποὺ παίζεται πάνω στὴ γῆ·ἐνῷ δὲν ὑπάρχουμε νὰ γενηθοῦμε, κι ἀφοῦγεννηθοῦμε νὰ πεθάνουμε. Ὄνειρο εἴμαστε ποὺ δὲν παραμένει, φάντασμα ποὺ δὲ μπορεῖς νὰ τὸ πιάσῃς, πέταγμα πουλιοῦπεραστικοῦ, πλοῖο ποὺδὲν ἀφήνει ἴχνη στὴ θάλασσα, σκόνη, ἀτμός,πρωινὴ δροσιά, λουλούδι ποὺ ἀνθίζειστὸν και-ό του καὶ στὸν καιρό του μαραίνεται. Καλὰ φιλοσόφησε γιὰ τὴν ἀσθένειάμας ὁ θεῖος Δαυΐδ·“Οἱ ἡμέρες τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶνε σὰν τὸ χορτάρι· σὰν λουλούδι τοῦ ἀγροῦ, ἔτσι θὰ πέσῃ”».
Ἂς φέρουμε καὶ μιὰ εἰκόνα ποὺχρησιμοποιεῖ ἡ ἁγία Γραφή. «Ἀτμὶςἔσται ἡ ζωὴ ὑμῶν ἡ πρὸς ὀλίγον φαινομένη, ἔπειτα δὲ καὶ ἀφανιζομένη», ὅπως λέει ὁ ἀδελφόθεος Ἰάκωβοςστὴ θεόπνευστη Ἐπιστολή του(Ἰακ. 4,14). Ἡζωή μας, λέει, ὡς πρὸς τὴ διάρκειά της μοιάζει μὲ λεπτὸ ἀτμό, ποὺ βγαίνει ἀπὸἕνα καζάνι καθὼς τὸ νερό του βράζει καὶ ἐξατμίζεται. Παρατηρήσατε ποτὲ τὸνἀτμό; Τὸν βλέπουμε γιὰ λίγο ν᾿ ἀνεβαίνῃ κ᾿ ἔπειτα νὰ ἐξαφανίζεται. Ἀλλ᾿ ἐνῷ αὐτὴ εἶνε ἡ πραγματικότητα, οἱ ἄνθρωποι,ἀπορροφημένοι συνήθως ἀπὸ μέριμνες, ζοῦν σὰν νὰ εἶνε αἰώνιοι πάνω στὴ γῆ. Δὲνσκέπτονται τὸ τέλος τους. Κι ἂν κανεὶς τοὺςτὸ θυμίσῃ, τρομάζουν καὶ… χτυποῦν ξύλο!
Ὁ φόβος τοῦ θανάτου κάνει νὰ διώχνουν ἀπ᾽ τὴ σκέψι τὴν ἰδέα του. Ἂν τὸνσκέπτοντανσοβαρά, διαφορετικὴ θὰ ἦτανἡ συμπεριφορά τους. Ὅπως λέει ἀρχαῖος σοφὸςπρόγονός μας, «μνήμη θανάτου ὅρος φιλοσοφίας». Ἡ δὲ Σοφία Σειρὰχ ἀκόμηπιὸ ζωηρὰ καὶ πιὸ συγκεκριμένα προτρέπει·«Ἐν πᾶσι τοῖς λόγοις σου μιμνήσκου τὰ ἔσχατά σου, καὶ εἰς τὸν αἰῶναοὐχ ἁμαρτήσεις» (Σ. Σειρ. 7,36), δηλαδή· Ἄνθρωπε, νὰ θυμᾶσαι πάντοτε τὸ θάνατο, καὶ ἡσκέψι τοῦ θανάτου θὰ σὲ συγκρατῇ ἀπὸτὴν ἁμαρτία. Καὶ ἕνας ἀρχαῖος φιλόσοφος παρουσιάζει σὲ ἔργο του κάποιον νὰ περιοδεύῃ ὅλη τὴ γῆ, νὰ ἐπισκέπτεται ἀνάκτορα καὶ καλύβες, ν᾿ ἀκούῃ ποικίλεςσυζητήσεις, μὰ γιὰ τὸ θάνατο τίποτε. Καὶ τελειώνει· «Οἷά ἐστι τὰ τῶν κακοδαιμόνων ἀνθρώπων πράγματα· βασιλεῖς,πλίνθοι χρυσαῖ, ἑκατόμβαι, μάχαι. Χάρωνος δὲ οὐδὲ εἷς λόγος».
Δηλαδή· «Νά ποιά εἶνε τὰἐνδιαφέροντα, γιὰ τὰ ὁποῖα νοιάζονται καὶσυζητοῦν οἱ ταλαίπωροι οἱ ἄνθρωποι· βασίλεια, χρυσὲς πλάκες, ἑκατόμβες,πόλεμοι. Μὰ γιὰ τὸ Χάρο οὔτε λέξι». Θεωρεῖται τόσο δυσάρεστος ὁ θάνατος ,ὥστε καὶ σὰν λέξι ἀκόμη ἐνοχλεῖ. Δὲν ἀποκλείεταινὰ βρεθοῦν καὶ ἀκροαταί, ποὺ δὲν θέλουν ν᾽ ἀκοῦνε τέτοια κηρύγματα, τώραμάλιστα ποὺ ὅλοι εὔχονται «χρόνια πολλά». Ἀλλ᾿ἔτσι ἀντιμετωπίζεται ὁ θάνατος;Ἂς ῥίξουμε μιὰ ματιὰ στὸ χρόνο ποὺ πέρασε. Πόσοι ἀπὸ ᾿κείνους, ποὺ πέρυσιτέτοια μέρα εὔχονταν «χρόνια πολλά», σήμερα ἀπουσιάζουν ἀπ᾽ τὸ πρωτοχρονιάτικο τραπέζι! Δὲνζοῦν, καὶ ἡ ἀπουσία τους προκαλεῖ πόνο σὲ συγγενεῖς καὶ φίλους. Τὸ ληξιαρχεῖο μᾶςπλη-ροφορεῖ, ὅτι τὸ ποσοστὸ τῶν θανάτων εἶνε ἕνας στοὺς ἑκατὸ κατοίκους!Ἐὰν μ᾿ αὐτὴ τὴ βάσι ὑπολογίσουμε τὸν ἀριθμὸ ὅσωνπέθανανσ᾿ ὅλη τὴ γῆ, πόσα ἑκατομμύρια ἄνθρωποι ἀναχώρησαν γιὰ τὴναἰωνιότητα τὸ ἔτος αὐτό!… Ἦταν ὅλοιγέροι; Ὄχι δυστυχῶς. Ὁ χάρος,ὅπως τὸν παριστάνει ἡ λαϊκὴ παράδοσι, εἶνε τυφλὸς καὶ κουφός. Τυφλός, γιὰ νὰ μὴ διακρίνῃ γέρο ἀπὸ παιδί, φτωχὸ ἀπὸ πλούσιο, ἀγράμματοἀπὸ ἐπιστήμονα.Κουφός, γιὰ νὰ μὴνἀκούῃ τὶς σπαρακτικὲς φωνὲς τῶν φίλων καὶ τῶν συγγενῶν. Πέρα ὅμως ἀπὸτὶς διάφορες λαϊκὲς παραδόσεις γιὰ τὸ χάρο, ὑπάρχει ἡ
χριστιανικὴ ἀλήθεια, ποὺ διδάσκει ὅτι ἡδιάρ-κεια τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου, ἡ γέννησι καὶ ὁ θάνατος, δὲν εἶνε τυχαῖαγεγονότα· εἶνε ἀντικείμενο τῆς φροντίδοςτοῦ παναγάθου πανσόφου καὶ παντοδυνάμου Θεοῦ. Τὸ διεκήρυ-ξε ὁ Χριστὸςλέγοντας «Καὶ αἱ τρίχες τῆς κε-φαλῆς ὑμῶνπᾶσαι ἠριθμημέναι εἰσί»(Ματθ. 10,30). Ἑπομένωςἡ διάρκεια τῆς ζωῆς τοῦ καθενὸς εἶνε ἀπ᾽ τὸΘεὸ καθωρισμένη , ἐκτὸς ἂν ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος ἀνατρέπῃ τοὺς ὅρους μιᾶ ςεὐτυχισμένηςφυσικῆς ζωῆς.Οἱ στατιστικὲς μᾶς πληροφοροῦν, ὅτι ὁ ἀ-ριθμὸς τῶν νηπίων, παιδιῶνκαὶ νέων ποὺ πεθαίνουν εἶνε μεγαλύτερος ἀπὸ τῶν γερόντων.
Ὁ θάνατος μοιάζειμὲ σφοδρὴ καταιγίδα, ποὺπάνω στὴν ὁρμή της σπάζει πολλὰτρυφερὰ κλαδιὰ καὶ ξερριζώνει πολλὰ δενδρύλλια, ἀλλὰ παλιὰ καὶ γέρικα δέντραλίγα ξερριζώνει.Γι᾿ αὐτὸ κανείς, ὅσο νέος καὶ ὑγιὴς κι ἂν εἶνε, μὴ νομίζῃπὼς ὁ θάνατος γι᾿ αὐτὸν εἶνε μακριά. Ἐνῷδὲν τὸν περιμένεις, ἔρχεται ξαφνικὰ καὶκόβει τὸ νῆμα πάνω στὸἄνθος τῆς ζωῆς.Στὶς μέρες μας μάλιστα οἱ περιπτώσεις θανάτου νεαρῶν ἀτόμων εἶνε περισσότερες λόγῳτοῦ τεχνικοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῆς μανίας τῶν Νέων νὰ τρέχουν δαιμονιωδῶς μὲ μηχανάκια καὶ αὐτοκίνητα. Συχνὰβγαίνουν
ἀπ᾽ τὰ νυχτερινὰ κέντρα μεθυσμένοι, ὁδηγώντας συγκρούονται καὶ τερματίζουνἄδοξα τὴ ζωή τους. Ὁ τεχνικὸς πολιτισμός , γιὰ τὸν ὁποῖο καυχώμαστε, ἀντὶ νὰἐλαττώσῃ αὔξησε τοὺς θανάτους.
Ἡ δὲ πιὸ μεγάληἀγωνία, ποὺ γίνεται ἄγχος καὶ πιέζει ὅλους, εἶνε ὅτι ὁ τεχνικὸς πολιτισμὸςκατασκεύασε τὶς ἀτομικὲς βόμβες, ποὺ ἂν —μὴ γένοιτο!— ἐκραγῇ πυρηνικὸς πόλεμος θὰ καταστρέψουν πόλεις καὶ θ᾽ ἀφανίσουν,ὅπως λέει ἡἈποκάλυψις (8,7-12) , τὸ ἕνα τρίτο τοῦ πληθυσμοῦ.Νά ὁ θάνατος στὴν πιὸ τραγικὴ μορφή του, θάνατος ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴ μανίααὐτοκαταστροφῆς τοῦ ἀνθρώπου.
Ὁ θάνατος, ἀγαπητοί μου, ἐνεδρεύει παντοῦ.Μὴν τρομάξετε ἀπ᾿ αὐτὸ ποὺ θὰ ποῦμε.Γιὰ πόσους καὶ γιὰ πόσες ὁ νέοςχρόνος, ποὺ τὸν χαιρετίζουμε αἰσιόδοξα, θὰ εἶνε ὁ τελευταῖος χρόνος τῆς ζωῆς τους; Μήπως ἀνάμεσα σ᾿ αὐτοὺς εἴμαστε κ᾿ ἐμεῖς; «Ἀτμὶς ἔσται ἡ ζωὴ ὑμῶν ἡ πρὸς ὀλίγον φαινομένη, ἔπειτα δὲκαὶ ἀφανιζομένη» ! Ἕνας διάσημος ζωγράφος, σὲ μιὰ τοιχογραφία παριστάνει ὡςἑξῆς τὴ ματαιότητα τῆς ἐπίγειας ζωῆς. «Νέοι καὶ νέες, γέροι καὶ γριές, σὲ μιὰεὐρύ-χωρη αἴθουσα στροβιλίζονται σ᾿ ἕνα μανιώδη χορό. Ἡ αἴθουσα ἔχει πολλὲςπόρτες, ἀπ᾿ τὶς ὁποῖες συνωθεῖται πλῆθος πολύ, περιμένοντας σειρὰ γιὰ νὰ λάβῃ μέρος στὸ χορό. Σὲ μιὰ ἄκρη τῆς αἰθούσης σαρκαστικὰ ἐνεδρεύει ὁ θά νατοςκαὶ παρακολουθεῖ.
Κάθε στιγμὴ ἀνοίγει μιὰ καταπακτὴ κάτω ἀπὸ τὰ πόδια τῶν χορευ-ῶνκαὶ ἕνας - ἕνας ἐξαφανίζονται. Οἱ ὑπόλοιποι ῥίχνουν μιὰ στιγμὴ ἕναβλέμμα μελαγχολικὸ σ᾿ ἐκείνους ποὺ ἀπορροφᾷἡ καταπακτή, καὶ …ἐξακολουθοῦν τὸ χορό. Μερικοὶ κλείνουν τὰ μάτια, νὰμὴ δοῦν τὸ ἄνοιγμα τῆς μυστηριώδους καταπακτῆς. Κι αὐτὴ διαρκῶς ἀνοιγοκλείνει,καὶ οἱ χορευταὶ μὲ παθολογικὴ ἀπάθεια βλέπουν τὸ ἔδαφος νὰ φεύγῃ κάτω ἀπ᾽τὰπόδια τους, καὶ τὸ θάνατο νὰ ἐπιχαίρῃ γιὰ τὴν ἔκβασι τοῦ μακάβριουαὐτοῦ χοροῦ…».
Δὲν εἶνε ἡ εἰκόνα μιᾶς μεγάλης μερίδοςτῆς συγχρόνου κοινωνίας, ποὺ δὲν ἐνδιαφέρεται σοβαρὰ γιὰ τὸ σπουδαιότεροπρόβλημα, πόθεν ἔρχεται, γιατί ζῇ καὶ ποῦ κατευθύνεται;
Στὸ κατώφλι τοῦ νέου ἔτους ἂς σκεφτοῦμεσοβαρὰ πάνω στὸ θέμα τοῦ χρόνου. Μιὰ σταγόναεἶνε ἡ ζωή μας, μιὰ ἀτμίδα ποὺ μόλις φανῇ ἐξαφανίζεται. Ναί, ἀλλ᾿ ἀπ᾽ αὐτὴνἐξαρτᾶται τὸ αἰώνιο μέλλον μας. Πόσο ἀξίζει μιὰ σταγόνα!
Μὴ λησμονοῦμε, ὅτι ἡ ζωὴ στὴ γῆτελειώνει ,ἐνῷ ἡ ζωὴ τῆς ψυχῆς συνεχίζεται αἰωνίως.Στὸ μικρὸ αὐτὸ διάστημα νὰ ζήσουμε ὅπως θέλει ὁ Θεὸ στὸΕὐαγγέλιο, σὰν Χριστιανοί.Νὰ ζήσουμε σὰν «πάροικοι καὶ παρεπίδημοι» (Α΄ Πέτρ.2,11) , μὲ ἀκλόνητη τὴν πεποίθησι ποὺ διακηρύσσεται στὸ τελευταῖο ἄρθρο τοῦΣυμβόλου τῆς Πίστεως· «Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν καὶ ζωὴν τοῦ μέλλοντοςαἰῶνος· ἀμήν».
Ἐπισκοπικὴἐγκύκλιος ὑπ᾽ ἀριθμ. 394/24-12-1984 γιὰ τὴν πρωτοχρονιὰ τοῦ 1985 ἀπὸ τὸπεριοδικὸ«Σάλπιγξ Ὀρθοδοξίας»
