ΑΪ- ΒΑΣΙΛΗΣ: Ο «ΑΓΙΟΣ» ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ!
(Αναφοράστο ομώνυμο ξωτικό - καρικατούρα των εορτών)
Οι εορτές του δωδεκαημέρου, όπως ονομάζονται οι ημέρες των εορτών τωνΧριστουγέννων έως και των Θεοφανίων, αποτελούν ένα σημαντικό εορτολογικό σταθμόστη συνείδηση των ορθοδόξων νεοελλήνων. Για τους πιστούς αυτή η αγία περίοδοςείναι ευκαιρία για πνευματική ανάταση και περισυλλογή. Για τη συντριπτική όμωςπλειοψηφία των ανθρώπων όμως είναι ευκαιρία για εφήμερες κοσμικές και φτηνέςενασχολήσεις. Υπό την επίδραση της δυτικοευρωπαϊκής κοσμικής και υλιστικήςκουλτούρας παραμερίστηκε το πνευματικό νόημα των αγίων αυτών εορτών και δόθηκεπροτεραιότητα σε κάθε είδους καταναλωτισμού και υλικών απολαύσεων. ΤαΧριστούγεννα είναι γι’ αυτούς συνώνυμα πια με το εμπόριο και την ψυχαγωγία. Όχιβέβαια πως και αυτά δεν είναι μέρος της ζωής μας και θα πρέπει να εξοβελιστούναπό αυτή, αλλά θα πρέπει να ασκούνται με μέτρο και να δίδεται προτεραιότηταστην ουσία που είναι ο εορτασμός του πιο σπουδαίου γεγονότος της ανθρώπινηςιστορίας, της ενανθρωπήσεως του Θεού για τη σωτηρία του κόσμου, ως υπέρτατηδωρεά του θείου ελέους για το ανθρώπινο γένος και ολόκληρη τη δημιουργία.
Το κύριο «πρόσωπο» της εμπορικής δραστηριότητας αυτών των ημερών είναι ο«Αϊ-Βασίλης», ο γνωστός σε όλους μας στρουμπουλόςκαλοσυνάτος γέρος, με τα κόκκινα ρούχα, ο οποίος φορτωμένος με σάκο έρχεταικάπου από τον αρκτικό Βορρά και μοιράζει (υποτίθεται) δώρα στα παιδιά. Σετηλεοπτικές διαφημίσεις μάλιστα οι αδίστακτοι έμποροι έφτασαν σε σημείο να τονπαρουσιάζουν ακόμα και σε προκλητικές και αμαρτωλές σκηνές, πράγμα απαράδεκτογια άγιο της Εκκλησίας μας.
Έχει τονισθεί πολλές φορές από εκκλησιαστικούς παράγοντες πως ο απίθανοςαυτός τύπος, πλάσμα της φαντασίας των δυτικοευρωπαίων, δεν έχει και ούτε μπορείνα έχει σχέση με κάποιον από τους σεβάσμιους και σοβαρούς αγίους της ΟρθοδόξουΕκκλησίας μας, παρόλο που αυτός φέρει ονόματα επιφανών αγίων μας, όπως τουαγίου Νικολάου στους ξένους (Santa Claus) και του αγίου Βασιλείου σε μας. Πρόσφατεςέρευνες απέδειξαν πως η προέλευση αυτού του περίεργου πλάσματος τωνΧριστουγέννων έχει τις ρίζες του στην προχριστιανική παγανιστική αρχαιότητα.Στους αρχαίους Έλληνες ο πληθωρικός Ποσειδών και στους Λατίνους ο αντίστοιχοςΝέπτων «έφερναν» δώρα στους ανθρώπους. Στους βορείους λαούς μοίραζε δώρα ο γέρο- Χειμώνας. Στη μεσαιωνική Ιταλία έφερνε τα δώρα η γριά - Μπεφάνα. Με άλλαλόγια η «μασκότ» των Χριστουγέννων, ο «Αϊ-Βασίλης», είναι ένα ξωτικό, μια παγανιστική φανταστικήφιγούρα, η οποία έγινε αναπόσπαστο μέρος της καταναλωτικής μανίας αυτών τωνημερών.
Είναι γνωστό πως η καθιέρωση της εορτής των Χριστουγέννων έγινε τον Δ΄ μ.Χ. αιώνα στη Δύση και στην Ανατολή στις αρχές του Ε΄ μ .Χ. αιώνα, κυρίως σεαντικατάσταση της μεγάλης ειδωλολατρικής εορτής του «Αήττητου Ήλιου», τουστρατιωτικού ιρανικού θεού Μίθρα, ο οποίος εορτάζονταν με μεγαλοπρέπεια στις 25Δεκεμβρίου σε ολόκληρη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Οι πατέρες της Εκκλησίας μαςόρισαν την ημέρα αυτή ως την ημέρα γέννησης του Χριστού, του νοητού Ηλίου τηςΔικαιοσύνης, καταφέρνοντας έτσι σε μικρό χρονικό διάστημα να εξοβελιστεί ηειδωλολατρική εορτή και να επικρατήσει η χριστιανική. Όμως οι ισχυρές συνήθειεςτου ειδωλολατρικού παρελθόντος δεν ήταν εύκολο να αποκοπούν από την ψυχή τωνανθρώπων, γι' αυτό πολλά παγανιστικά στοιχεία δευτερευούσης σημασίαςμεταλλάχτηκαν και εντάχθηκαν στη νέα πίστη και κυρίως ως φολκλόρ στις λαμπρέςπλέον χριστιανικές εορτές. Στην προκείμενη περίπτωση ο προχριστιανικός καλοσυνάτος γέρος έλαβε χριστιανικό όνομα καιεντάχθηκε στη λαϊκή ψυχή ως αναπόσπαστο μέρος της θρησκευτικότητάς της.
Τα ονόματα που έλαβε, είτε του αγίου Νικολάου, είτε του αγίου Βασιλείουδεν είναι τυχαία. Οι δύο αυτοίσημαντικοί άγιοι της αρχαίας Εκκλησίας μας υπήρξαν μεγάλοι ανθρωπιστές καικοινωνικοί εργάτες της κοινωνίας. Η άσκηση της φιλανθρωπίας από τον άγιο Νικόλαο,επίσκοπο Μύρων της Λυκίας (+340) υπήρξε παροιμιώδης. Το ιερό του συναξάρι είναιγεμάτο από άπειρα περιστατικά πραγματικής βοήθειας των αναξιοπαθούντων ανθρώπωντης ευρύτερης περιοχής της επισκοπής του και από άτεγκτους ελέγχους κατά τωναδίκων ισχυρών. Για τους πιστούς ορθοδόξους ο άγιος Νικόλαος είναι ο άγιος τηςκαλοσύνης, του ελέους και της φιλανθρωπίας. Αλλά και ο άγιος Βασίλειος (+379)είναι ο κατεξοχήν κοινωνικός θεωρητικός και πρακτικός πατέρας της Εκκλησίαςμας. Ολόκληρη η ζωή του υπήρξε ένας συνεχής αγώνας ανακούφισης της ανθρώπινηςένδειας και δυστυχίας. Η περίφημη «Βασιλειάδα» της Καππαδοκίας, έργο ζωής τουαγίου και πρότυπο φιλανθρωπικό ίδρυμα για όλες τις εποχές, μαρτυρεί περίτρανατην υπέρτατη προσφορά του κορυφαίου αυτού εκκλησιαστικού άνδρα. Μέσα στηχριστιανική συνείδηση οι δυο αυτοί κοινωνικοί άγιοι πέρασαν ως οι αέναοιχορηγοί κάθε είδους φιλανθρωπίας και γι' αυτό οι προχριστιανικοί μυθικοίδιανομείς δώρων στους ανθρώπους αντικαταστάθηκαν από αυτούς.
Κατά την γνώμη μου δεν είναι κακό, κατ' αρχήν, να καλλιεργείται μέσαστην λαϊκή ψυχή και ιδιαίτερα στα παιδιάη ιδέα ότι κάποιος άγιος μοιράζει καλοσύνη και αγαθά στους ανθρώπους. Η σκληρήπραγματικότητα μας κάνει να έχουμε την ανάγκη της εξωπραγματικής και μεταφυσικής βοήθειας. Ο«Αϊ-Βασίλης» είναι ο «από μηχανής θεός» που νικά τις αντικειμενικές δυσκολίες,όπως είναι η ανθρώπινη ανέχεια, και φέρνει (υποτίθεται) την ευτυχία. Το άσχημοτης υπόθεσης είναι πως ο ευτραφής «Αϊ-Βασίλης», όπως εικονίζεται, δεν έχεισχέση με τον ασκητικότατο άγιο Βασίλειο, ο οποίος πέθανε νέος, 49 ετώνσκελετωμένος και αποκαμωμένος από την αέναη κοινωνική εργασία και προσφορά. Τοχειρότερο δε είναι πως η εμπορευματοποίηση των εορτών των Χριστουγέννωνμετέβαλλαν αυτόν τον μυθικό έστω «Αϊ - Βασίλη» σε μέσο διαφήμισης των πάσης φύσεωςπροϊόντων, όπως οινοπνευματωδών ποτών, ακόμα και … γυναικείων εσωρούχων!
Ζούμε δυστυχώς σε εποχή έντονου καταναλωτισμού. Ύψιστη αξία είναι πλέον το κέρδος, στο βωμό του οποίουθυσιάζονται τα πάντα. Πίστη στο Θεό, ηθική, σεβασμός της ανθρώπινης προσωπικότητας είναι παράμετροιυποδεέστεροι της οικονομικής ανάπτυξης, που είναι το υπέρτατο ζητούμενο τουσύγχρονου ανθρώπου. Ο σημερινός άνθρωπος επιδιώκει να καλύψει όσο το δυνατόνπερισσότερες οικονομικές ανάγκες του, νομίζοντας εσφαλμένα ότι έτσι μπορεί να ικανοποιήσειτο υπαρξιακό κενό που έχει στην ψυχή του. Ο Ιησούς Χριστός ο κύριος του κόσμουκαι της ιστορίας, του οποίου τη θεία Γέννηση εορτάζουμε αυτές τις ημέρες, είναιγια εκείνον σχεδόν άγνωστος. Η λυτρωτική Του δωρεά δεν τον αγγίζει καθόλου. Γι'αυτό αρέσκεται σε λυτρωτικά υποκατάστατα όπως είναι ο μυθικός «Αϊ-Βασίλης» τωνΧριστουγέννων. Αυτός ο «άγιος» του ταιριάζει, διότι είναι πλασμένος κατ’ εικόνακαι ομοίωσή του: καταναλωτικός, ανέμελος, απροβλημάτιστος, χαζοχαρούμενος…Είναι ο νέος τύπος - πρότυπο ανθρώπου της «Νέας Εποχής», ο οποίος λανσάρει τοναπροβλημάτιστο (ζωώδη) βίο, υποταγμένο στις «επιταγές» των σύγχρονων καιρών καιο οποίος αναγάγει την κατανάλωση ως ύψιστη αξία. Το ευτραφές ξωτικό -καρικατούρα των εορτών, που ακούει στο όνομα «Αϊ – Βασίλης», δείχνει το δρόμογια έναν τέτοιο τρόπο ζωής, επιφανειακά όμορφο και φανταχτερό, κατά βάθος όμωςφρικιαστικό και απάνθρωπο, προμηνύοντας το μέλλον του κόσμου ζοφερό καιαβέβαιο!
