Οσίου Παύλου του Θηβαϊτου
Μίαακόμα εκπληκτική μορφή της Ορθοδόξου Μοναχικής ασκήσεως τιμά σήμερα η Εκκλησίαμας, αγαπητοί μου. Πρόκειται για τον Όσιο Παύλο, που έζησε στην Θηβαϊδα τηςΑιγύπτου στα μέσα του 3ου αιώνος, όταν οι Χριστιανοί βίωναν τον απηνή διωγμότου Ρωμαίου Αυτοκράτορα Δεκίου. Σε νεαρή ηλικία εγκατέλειψε τα πλούτη που τούκληροδότησαν οι γονείς του και αποσύρθηκε στην έρημο αφιερώνοντας τη ζωή τουστην άσκηση και στην προσευχή για τον ίδιο και ολόκληρο τον κόσμο. Ασκήτεψεπερίπου ενενήντα χρόνια και, λίγο πριν η μακαρία ψυχή του οδηγηθεί στα χέριατου Θεού, έτυχε της επισκέψεως ενός άλλου μεγάλου ασκητού της εποχής του, του«καθηγητού της ερήμου» Μεγάλου Αντωνίου. Θεία αποκάλυψη οδήγησε τα βήματα τουΟσίου Αντωνίου στον ασκητή Παύλο, προκειμένου να αντικρίσει στο πρόσωπό του έναθεωμένο άνθρωπο, η ζωή του οποίου ήταν ένα θαύμα της αγάπης του Θεού. Ο ΌσιοςΑντώνιος είχε την ευλογία να συναναστραφεί, δι’ ολίγον, τον μεγάλο συνασκητήτου, πριν τον οδηγήσει στον τάφο, αποδίδοντας στη γη το αποστεωμένο σκήνωμά τουκαι στον Θεό την μακάρια ψυχή του.
Οιερός θεσμός της Μοναχικής ασκήσεως και του αναχωρητισμού, για τα μέτρα τηςεποχής μας είναι ακατανόητος και, εν πολλοίς, παρεξηγημένος. Εύκολα διερωτάταικανείς πώς είναι δυνατόν, στην εποχή της αφθονίας, της επιστημονικής και τεχνολογικήςέκρηξης, της αποθέωσης των ανθρώπινων δυνατοτήτων και δεξιοτήτων, του ηδονισμούκαι του ευδαιμονισμού, νέοι άνθρωποι και όχι μόνο, να εγκαταλείπουν τα πάντα,αναζητώντας την ησυχία της ασκήσεως και την μόνωση της προσευχής. Πρόκειται γιαερώτημα με σαφείς κοσμικές προϋποθέσεις, οι οποίες, όμως, είναι λανθασμένοςοδηγός στην κατανόηση του Ορθοδόξου Μοναχισμού. Αυτό συμβαίνει γιατί οΜοναχισμός είναι βαθειά πνευματικός και δεν μπορεί να κατανοηθεί από ανθρώπουςπου στερούνται Ορθοδόξων πνευματικών κριτηρίων και γνήσιου Ορθοδόξου –Εκκλησιαστικού φρονήματος.
Θαμπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα την ουσία της μοναχικής ζωής, ανδιακρίνουμε τα τρίαβασικά και χαρακτηριστικά γνωρίσματά της. Το πρώτο είναι ότι ο Μοναχισμός είναιθεσμός Εκκλησιαστικός, γεννημένος και ανδρωμένοςμέσα στο γεγονός της Εκκλησίας. Δεν είναι πάνω από την Εκκλησία, ούτε πορεύεταιπαράλληλα προς την Εκκλησία, ως μία «παρα-εκκλησία». Οι μοναχοί δε συνιστούνσέκτα περιθωριακών της ζωής, δεν είναι μέλη κάποιας παραθρησκευτικής οργάνωσηςζηλωτών, αλλά κομμάτι του Εκκλησιαστικού σώματος, που, από κοινού με τηνιερωσύνη, συνιστούν τους δύο ζωτικούς πνεύμονές του. Αποδεικνύεται, έτσι, τοσυμπαγέστερο και πλέον αδιάρρηκτο τμήμα του, που διασώζει στον τρόπο τηςυπάρξεώς του την ιστορική συνέχεια της Εκκλ/κής κοινωνίας και τη δυνατότητα τηςσωτηρίας, δηλ. της θέωσης.
Το δεύτερογνώρισμα του Ορθοδόξου Μοναχισμού ο ησυχαστικός και όχι ο ακτιβιστικός τουχαρακτήρας. Δεν αποβλέπει στην κατάκτηση του κόσμου μετην εξωτερική ιεραποστολική και κοινωνική δράση, όπως συμβαίνει με τον ΔυτικόΜοναχισμό, αλλά στην μεταμόρφωσή του με την μετάνοια, την κάθαρση και τηνΜυστηριακή ζωή. Όπως διδάσκει ο μακαριστός π. Παϊσιος «Έργο του Μοναχού είναινα γίνει δοχείο του Αγίου Πνεύματος…είναι η αγάπη προς τον Θεό, η οποία έχεικαι την αγάπη προς τον πλησίον. Ο Μοναχός μελετάει τη δυστυχία της κοινωνίας,πονάει η καρδιά του και προσεύχεται συνεχώς καρδιακά για τον κόσμο. Έτσι ελεείτον κόσμο με την προσευχή. Τπάρχουν μοναχοί που βοηθούν τους ανθρώπους περισσότεροαπό όσο θα τους βοηθούσε ο κόσμος μαζί… Δε ζητάει ο Θεός από τους Μοναχούς ναβγουν στον κόσμο για να κρατούν τους ανθρώπους να περπατούν, αλλά ζητάει νατους δώσουν φως με το βίωμά τους, για να οδηγηθούν στην αιώνια ζωή»1
Το τρίτογνώρισμα του Μοναχισμού είναι η ουσιαστική κοινωνικότητά του, παρά τονησυχαστικό του χαρακτήρα. Ο αγωνιζόμενος κατά των παθών του Μοναχόςμπορεί να γεμίσει από αγάπη για τους ανθρώπους. Στην περίπτωσή του η κοινωνικότητα δεν έχεισυναισθηματικό χαρακτήρα, σαν κι αυτή που συναντάμε ανάμεσα στους συγγενείς καιφίλους, αλλά είναι χαρισματική κατάσταση, δώρο του Αγίου Πνεύματος. «Ο Μοναχόςεπιδιώκει την αληθινή κοινωνικότητα διά της απομακρύνσεως από την κοινωνία.Αυτό είναι κάτι ανεξήγητο για τη λογική του κόσμου. Υεύγει τους ανθρώπους γιανα αποκτήσει την απάθεια και έτσι να αγαπήσει τους ανθρώπους Θεοπρεπώς. Αυτόείναι ίσως παράδοξο, αλλά όχι αντιφατικό…Το απόκοσμο του Μοναχού δε σημαίνεικαι αντικοινωνικότητα, όπως και η κοσμικότητα δε σημαίνει κοινωνικότητα. Είναιθαυμαστό πως οι απόκοσμοι μοναχοί είναι ανοικτοί στον κάθε άνθρωπο, πωςδέχονται τον κάθε άνθρωπο ως εικόνα του Θεού και ως αδελφό. Πως οι πιοπροχωρημένοι κα χαριτωμένοι εκ των μοναχών μπορούν να αναπαύσουν τον κάθεάνθρωπο, όσο ταλαιπωρημένος και συγκεχυμένος και αν είναι»2
Δώροτου Θεού, είναι, τελικά, αδελφοί μου, ο Ορθόδοξος Μοναχισμός, την προσφορά τουοποίου στον τόπο μας, αλλά και στο κάθε πρόσωπο ξεχωριστά, βιώνουμε μέσα σταανδρώα και γυναικεία Μοναστήρια της πατρίδος μας. Γι’ αυτό να περιβάλλουμεεκείνους που επέλεξαν τον δύσκολο, μα αποκαλυπτικό τρόπο της μοναχικής ζωής, μεαγάπη και ευγνωμοσύνη, βλέποντας στα πρόσωπά τους τούς αδιάκοπους πρεσβευτέςκαι μεσίτες στον Θεό για τη λύτρωση και σωτηρία του κόσμου. ΑΜΗΝ!
Αρχιμ. Επιφάνιος Οικονόμου – Μητρόπολη Δημητριάδος
1 «Πνευματική αφύπνιση», σελ. 319
2 Αρχιμ. Γεώργιος Καψάνης, «Ορθόδοξος Μοναχισμός και κόσμος»,σελ. 53-54
