Ο έν αγίοις πατήρ ημών Μελέτιος Αντιοχείας
ΤουΠρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Δορμπαράκη
«Οάγιος Μελέτιος, λόγω της πολύ μεγάλης αρετής του και της καθαρής αγάπης τουστον Χριστό, έγινε επιθυμητός από πολλούς τόσο πολύ, ώστε από την πρώτη ημέρατης χειροτονίας του που εισήλθε στην Αντιόχεια, ο κάθε πιστός κινούμενος απόπόθο γι’ αυτόν τον καλούσε στην οικία του, πιστεύοντας ότι ο άγιος θα τηναγιάσει με την είσοδό του. Δεν συμπλήρωσε τριάντα ημέρες στην πόλη καιεκδιώχθηκε από τους εχθρούς της αλήθειας, διότι παρασύρθηκε τότε ο βασιλιάς καιβεβαίως ο Θεός επέτρεψε αυτό. Όταν επανήλθε μετά την παράνομη εκείνηδίωξη, έμεινε περισσότερο από δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη. Και πάλι οβασιλιάς με γράμματα τον καλεί όχι κάπου κοντά, αλλά στη Θράκη. Το ίδιοσυνέρρευσαν εκεί και άλλοι επίσκοποι από πολλά μέρη, που κλήθηκαν κι αυτοί μεβασιλικά γράμματα, επειδή οι Εκκλησίες, που βγήκαν από δοκιμασίες σαν από μακρύχειμώνα, άρχισαν να ειρηνεύουν και να γαληνεύουν. Τότε δε ο μέγας αυτόςΜελέτιος, αφού εγκωμιάστηκε από όλους, άφησε την ψυχή του στα χέρια του Θεούκαι αναπαύτηκε με ειρήνη σε ξένη γη. Αυτόν τον μακάριο και ο τίμιος Χρυσόστομοςκαι ο Γρηγόριος ο Νύσσης τον τίμησαν με εγκώμια».
Δύοείναι τα σημεία στα οποία κινείται η εκκλησιαστική υμνογραφία της ημέρας, διάγραφίδος Θεοφάνους του ποιητού: η ορθόδοξη πίστη του αγίου Μελετίου, γεγονόςόχι τόσο αυτονόητο για την Αντιόχεια της τότε εποχής (4οςμ.Χ. αιώνας)∙ ηαγιασμένη ζωή του. Ο άγιος Μελέτιος πράγματι, χωρίς να είναι μεγάλος θεολόγος,κατά την εκτίμηση των Πατρολόγων, υπήρξε άνθρωπος που γρήγορα ασπάστηκε το ορθόδόγμα της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου (325), έγινε διαπρύσιος κήρυκας της αλήθειαςπερί της Αγίας Τριάδος και προετοίμασε το έδαφος για την Β΄Οικουμενική Σύνοδο (381). Το ορθόδοξο αισθητήριό του και ο αγώνας του για τηνορθοδοξία κατανοείται σωστά, όταν λάβει κανείς υπόψη του ότι η Αντιόχεια στηνεποχή του σπαρασσόταν από εκκλησιαστική πολυαρχία, την οποία προσπάθησαν μεμεγάλο αγώνα να ξεπεράσουν αναστήματα εκκλησιαστικά της περιωπής του ΜεγάλουΑθανασίου και του Μεγάλου Βασιλείου. Ο άγιος Μελέτιος λοιπόν κήρυσσε ό,τι ο Μ.Αθανάσιος και ο Μ. Βασίλειος είχαν αγωνιστεί να δείξουν στην Εκκλησία – τη γνήσιααποστολική παράδοση – κάτι που ακριβώς σ’ ένα μεγάλο ποσοστό με τους ύμνουςδείχνει ο άγιος Θεοφάνης.
«Επειδήέγινες κατά χάρη υιός Θεού, δεν υποβίβασες σε κτίσμα χωρίς φρόνηση τον εκ ΘεούΘεό Λόγο, αλλά Τον δόξασες ως συνάναρχο και σύνθρονο με τον Πατέρα, Δημιουργόκαι Κτίστη όλων των δημιουργημάτων, θεόληπτε» («Υιοθετούμενος Θεώ, τονεκ Θεού Θεόν Λόγον ου κατήγαγες εις κτίσιν αφρόνως, αλλ’ εδόξασας Πατρίσυνάναρχον και σύνθρονον, Δημιουργόν και Κτίστην των γεγονότων, θεόληπτε») (ωδήγ΄). Ο αγώνας του δηλαδή ήταν και εκείνου κατά των αιρετικών διαστρεβλώσεων τουΑρείου και των ομοφρόνων του, οι οποίοι με τις αντιλήψεις τους καταργούσανουσιαστικά την αποκάλυψη του Χριστού και τη διδασκαλία των Αποστόλων.«Φωτίστηκες από τη θεία έλλαμψη και θεολόγησες τον από τον άναρχο Πατέραμονογενή Λόγο, όσιε, ότι είναι άκτιστος και αιώνιος, γι’ αυτό καιέφερες σύγχυση στους συμμάχους και ομόφρονες του Αρείου, με την ενίσχυση τηςθείας δύναμης» («Υπό της θείας φωτισθείς ελλάμψεως, τον εξ ανάρχου Πατρόςμονογενή Λόγον, άκτιστον αιώνιον θεολογήσας, όσιε, τους Αρείου συμμάχους,ομόφρονάς τε συνέχεας, θεία παντευχία φραξάμενος») (ωδή α΄).
Καιμπορεί βεβαίως να μην ήταν μεγάλος θεολόγος, με την έννοια ότι δεν ήταν απόεκείνους που μπορούσαν να δώσουν λύση σε εκκλησιαστικά προβλήματα, όμως, όπωςείπαμε, είχε δυνατή αίσθηση του ορθοδόξου φρονήματος, κάτι που το απέκτησε,εκτός από την αγιασμένη ζωή του, και με τη διαρκή ενασχόληση και μελέτη τηςΑγίας Γραφής. Ο άγιος υμνογράφος μάλιστα, προκειμένου να τονίσει την αγάπη τουοσίου για τον λόγο του Θεού, αξιοποιεί το ίδιο το όνομά του: Μελέτιος,(αγαπημένη ενέργεια των υμνογράφων), χρησιμοποιώντας την εικόνα τουπρώτου κιόλας ψαλμού περί του ξύλου που είναι φυτεμένο στις όχθες του ποταμού.«Μελέτησες, μακάριε Ιεράρχα Μελέτιε, τον σωτήριο νόμο του Θεού, όπως έχειγραφεί, και δείχτηκες σαν το ξύλο που βρίσκεται στο νερό της ασκήσεως καιφανερώνει με τη χάρη του Θεού τους καρπούς των αρετών» («Μελετήσας, μακάριεΙεράρχα Μελέτιε, νόμον τον σωτήριον, καθώς γέγραπται, ξύλον εδείχθης εν ύδατιασκήσεως κείμενον και καρπούς των αρετών προβαλλόμενον χάριτι») (στιχηρόεσπερινού).
Οιύμνοι επικεντρώνουν, σημειώσαμε, και στην αγιασμένη ζωή του αγίου Μελετίου. Τονπαραλληλίζουν μάλιστα με τους αγίους αποστόλους, τον τρόπο ζωής των οποίωνπροσπάθησε να ακολουθήσει και γι’ αυτό τοποθετήθηκε και στη θέση τους.«Ομοιώθηκες διά των αρετών σου με τους Αποστόλους του Χριστού και έλαβες τηναυθεντία και τον θρόνο εκείνων κατά προφανή τρόπο, Μελέτιε πανένδοξε» («Ομοιωθείςδι’ αρετών τοις του Χριστού Αποστόλοις, την εκείνων αυθεντίαν και θρόνονεκληρώσω προφανώς, Μελέτιε πανένδοξε») (ωδή γ΄). Σ’ ένα στιχηρό του εσπερινούόμως η ασκητική ζωή του αγίου καταγράφεται σε όλα σχεδόν τα στάδιά της:«Μάρανες με την εγκράτεια τα σκιρτήματα της σάρκας. Και υπέταξες τα πάθη,Μελέτιε, και λάμπρυνες και εύφρανες τον εαυτό σου με τη λαμπρότητα τηςαπάθειας. Και ιερούργησες τον Χριστό με αγνότητα και με καθαρότητα»(«Εγκρατείαεμάρανας της σαρκός τα σκιρτήματα∙ και παθών, Μελέτιε, κατεκράτησας καιαπαθείας λαμπρότητι σεαυτόν εφαίδρυνας∙ και αγνώς και καθαρώς τω Χριστώιερούργησας»). Ο άγιος Θεοφάνης παίρνει τη ζωή του αγίου Μελετίου ως βάση, καιαξιωματικά μας λέγει: δεν μπορεί κανείς να ιερουργεί τον Χριστό, να προσφέρειδηλαδή τη ζωή του θυσία σ’ Εκείνον με όλη την ύπαρξή του – μη ξεχνάμε δε ότιιερείς με τη γενική ιερωσύνη είναι όλοι οι βαπτισμένοι στο όνομα της αγίαςΤριάδος και όχι μόνο οι κληρικοί - παρά μόνον αν αγωνίζεται ναφτάσει στην απάθεια ως υπέρβαση των κακών παθών. Κι αυτό επιτυγχάνεται με τηνεγκράτεια. Ιδιαιτέρως τούτο, ενόψει της Μεγάλης Σαρακοστής νομίζουμε πως είναιό,τι πιο επίκαιρο. Η εγκράτεια που τονίζει η ευλογημένη αυτή περίοδος, ορθάασκούμενη, δηλαδή με τον τρόπο της Εκκλησίας, οδηγεί στον έλεγχο των παθών καιέτσι στην άμεση σχέση με τον Χριστό, την ιερουργία της ζωής μας σ’ Εκείνον.
Ακολουθείν
